Izvorni kod stranice Brzina svjetlosti

{{infobox| title = Brzina svetlosti
| image = [[Datoteka:Earth to Sun - en.png| 320p|alt = The distance from the Sun to the Earth is shown as 150 million kilometers, an approximate average. Sizes to scale.]]
| caption = [[Sunčeva svjetlost|Sunčevoj svjetlosti]] je potrebno oko 8 minuta i 17 sekundi da pređe prosečno rastojanje od površine [[Sunce|Sunca]] do [[Zemlja|Zemlje]]. 
| header1 = Tačne vrednosti
| labelstyle = font-weight:normal 
| label2 = [[Metar u sekundi|metara u sekundi]]
| data2 = {{val|299792458}}
| label3 = [[Plankova dužina]] po [[Plankovo vreme|Plankovom vremenu]]<br />(i.e., [[Prirodne jedinice|Plankove jedinice]])
| data3 = 1
| header4 = Aproksimativne vrednosti (do tri značajne cifre)
| label5 = [[Kilometar na čas|Kilometara na sat]]
| data5 = {{val|1080}} milion ({{val|1.08|e=9}})
| label6 = [[milja po sekundi]]
| data6 = {{val|186000}}
| label7 = [[milja po satu]]{{sfn|Larson|Hostetler|2007|p=197}}
| data7 = 671 milion ({{val|6.71|e=8}})
| label8 = [[#Astronomska jedinica|astronomskih jedinica]] na dan
| data8 = 173<ref group="Note">Tačna vrednost:<br />({{val|299792458}} × 60 × 60 × 24 / {{val|149597870700}}) AU/dan</ref>
| label9 = [[parsek]]a godišnje
| data9 = 0,307<ref group="Note">Tačna vrednost:<br />{{val|999992651}}π/{{val|10246429500}} pc/y</ref>
| header10 = Aproksimativno vreme putovanja svetlosnog signala
| label11 = '''Rastojanje'''
| data11 = '''Vreme'''
| label12 = jedna [[stopa]]
| data12 = 1,0 [[sekund|ns]]
| label13 = jedan [[metar]]
| data13 = 3,3 ns
| label15 = od [[Geostacionarna orbita|geostacionarne orbite]] do Zemlje
| data15 = 119 [[sekund|ms]]
| label16 = dužina Zemljinog [[ekvator]]a
| data16 = 134 ms
| label17 = od [[Mesec]]a do Zemlje
| data17 = 1,3 [[sekund|s]]
| label18 = od [[Sunce|Sunca]] do Zemlje (1 [[astronomska jedinica|AU]])
| data18 = 8,3 [[minut|min]]
| label20 = jedna [[svetlosna godina]]
| data20 = 1,0 godina
| label21 = jedan [[parsek]]
| data21 = 3,26 godina
| label22 = od [[Proksima Kentauri|najbliže zvezde]] do Sunca ({{nowrap|1,3 pc}})
| data22 = 4,2 godina
| label23 = od najbliže galaksije (patuljaste galaksije [[Canis Major Overdensity|Veliki pas]]) do Zemlje
| data23 = {{val|25.000|u=godina}}
| label24 = preko [[Mlečni put|Mlečnog puta]]
| data24 = {{val|100.000|u=godina}}
| label25 = od [[Mesje 31|galaksije Andromeda]] do Zemlje
| data25 = 2,5 miliona godina
| label26 = od Zemlje do kraja [[Vidljivi svemir|vidljivog svemira]]
| data26 = 46,5 milijardi godina
}}

'''Brzina svetlosti''' u [[vakuum]]u iznosi tačno 299.792.458&nbsp;m/s (približno 300.000&nbsp;km/s), predstavlja važnu fizičku konstantu i zato se obeležava posebnim slovom ''c''. U različitim sredinama (tečnostima, gasovima itd.) brzina svetlosti je različita i uvek manja nego u vakuumu.<ref name="penrose">{{Cite book|last=Penrose| first = R |year=2004| title=[[The Road to Reality: A Complete Guide to the Laws of the Universe]] | publisher=[[Vintage Books]] |isbn=978-0-679-77631-4| quote=... the most accurate standard for the metre is conveniently ''defined'' so that there are exactly 299.792.458 of them to the distance travelled by light in a standard second, giving a value for the metre that very accurately matches the now inadequately precise standard metre rule in Paris. |pages=410–11}}</ref> S obzirom da je svetlost oblik elektromagnetnog zračenja, njena brzina zavisi od [[dielektrična konstanta|električnih]] i [[permeabilnost (elektromagnetizam)|magnetnih]] svojstava sredine kroz koju se kreće i konstantna je za tu sredinu.<ref>{{cite web|title=How is the speed of light measured? | url = http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/measure_c.html |url-status=dead | archiveurl = https://web.archive.org/web/20150821181850/http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/measure_c.html | archivedate=21. 8. 2015 }}</ref> Izračunava se na osnovu formule: <math>c=\frac{1}{\sqrt{\varepsilon\mu}}</math>. U vakuumu je <math>c_0=\frac{1}{\sqrt{\varepsilon_0 \mu_0}}</math>.

Brzina svetlosti je jedan od važnijih pojmova u [[Albert Ajnštajn|Ajnštajnovoj]] [[Teorija relativnosti|teoriji relativnosti]]. U [[teorija relativnosti|teoriji relativnosti]], {{math|''c''}} međusobno povezuje [[Prostor-vreme|prostor i vreme]], a isto tako se javlja u poznatoj jednačini [[Jednakost mase i energije|jednakosti mase i energije]] {{math|1=''E'' = ''mc''<sup>2</sup>}}.<ref name=LeClerq>{{Cite book|last=Uzan| first = J-P | last2=Leclercq| first2 = B |year=2008 | title=The Natural Laws of the Universe: Understanding Fundamental Constants | url=https://books.google.com/?id=dSAWX8TNpScC&pg=PA43 | publisher=[[Springer (publisher)|Springer]] |isbn=978-0-387-73454-5 |pages=43–4}}</ref> Prema istoj teoriji nije moguće kretanje brzinama većim od brzine svetlosti u vakuumu.<ref name="stachel">{{Cite book|title=Einstein from "B" to "Z" – Volume 9 of Einstein studies | first = JJ | last=Stachel| publisher = Springer |year=2002|isbn=978-0-8176-4143-6 | url = https://books.google.com/books?id=OAsQ_hFjhrAC&pg=PA226|pages=226}}</ref>

Prvu poznatu naučnu metodu za merenje brzine svetla izveo je danski astronom [[Ole Kristensen Remer]] [[1675]]. godine. Posle njega, Fizo bez astronomskih metoda dolazi do brzine svetlosti koja iznosi 313.870&nbsp;km/s. Najpoznatije merenje brzine je izveo [[Albert Abraham Majkelson|Albert Majkelson]], uz pomoć rotirajućih ogledala u [[Kalifornija|Kaliforniji]]. Zahvaljujući tim eksperimentima, utvrđeno je da je brzina svetlosti 299.792,458&nbsp;km/s, a sam Majkelson je dobio Nobelovu nagradu [[1907]].

S obzirom da se osnovna merna jedinica za vreme, [[sekund]]a, može preciznije izmeriti od osnovne jedinica za dužinu, [[metar|metra]], brzina svetlosti je iskorišćena za preciznu definiciju ove merne jedinice. Tako je od [[21. oktobar|21. oktobra]] [[1983]]. godine metar određen kao rastojanje koje svetlost pređe u vakuumu za 1/299.792.458 deo sekunde.<ref name=BIPM_SI_units>{{SIbrochure|pages=112}}</ref>

== Numerička vrednost, simbol i jedinice ==

Brzina svetlosti u vakuumu se obično označava malim slovom {{math|''c''}}, za ''constant'' ili {{jez-lat|[[:wikt:celeritas|celeritas]]}} (sa značenjem „brzina“). Istorijski, simbol ''V'' je korišten kao alternativni simbol za brzinu svetlosti, koji je uveo [[Džejms Klerk Maksvel]] 1865. godine. [[Pol Drud]] je 1894. godine redefinisao simbol {{math|''c''}} u njegovo sadašnje značenje. [[Albert Ajnštajn|Ajnštajn]] je koristio ''V'' u svojim originalnim publikacijama na nemačkom o specijalnoj relativnosti 1905, ali je 1907. prešao na {{math|''c''}}, koje je u to vreme postalo standardni simbol za brzinu svetlosti.<ref name=Yc>
{{cite web | last =Gibbs  | first =P |year=2004 
| origyear=1997 
| title=Why is ''c'' the symbol for the speed of light? | url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/c.html 
| work=Usenet Physics FAQ  | publisher =[[University of California, Riverside]] |accessdate=16. 11. 2009 
| archiveurl=https://www.webcitation.org/5lLMPPN4L?url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/c.html |archivedate=17. 11. 2009 
|url-status=dead 
| df= 
}}
"The origins of the letter c being used for the speed of light can be traced back to a paper of 1856 by Weber and Kohlrausch [...] Weber apparently meant c to stand for 'constant' in his force law, but there is evidence that physicists such as Lorentz and Einstein were accustomed to a common convention that c could be used as a variable for velocity. This usage can be traced back to the classic Latin texts in which c stood for 'celeritas' meaning 'speed'."</ref><ref>{{cite journal | last =Mendelson| first = KS|year=2006
| title=The story of ''c''
| journal=[[American Journal of Physics]]
| volume=74 | issue = 11 | doi=10.1119/1.2238887| bibcode = 2006AmJPh..74..995M|pages=995–997 | issn=0002-9505}}</ref>

Ponekad se {{math|''c''}} koristi za brzinu talasa u ''bilo kom'' materijalnom mediju, a {{math|''c''}}<sub>0</sub> za brzinu svetlosti u vakuumu.<ref name=handbook>See for example:
* {{Cite book| ref=harv | last=Lide| first = DR |year=2004| title = CRC Handbook of Chemistry and Physics | url = https://books.google.com/?id=WDll8hA006AC&pg=PT76&dq=speed+of+light+%22c0+OR+%22 | publisher = [[CRC Press]]|isbn=978-0-8493-0485-9| pages = 2–9}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Harris| first = JW | title = Handbook of Physics | url = https://books.google.com/?id=c60mCxGRMR8C&pg=PA499&dq=speed+of+light+%22c0+OR+%22+date:2000-2009 | publisher = [[Springer (publisher)|Springer]] |year=2002|isbn=978-0-387-95269-7|display-authors=etal|pages=499}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Whitaker| first = JC |year=2005| title = The Electronics Handbook | url = https://books.google.com/?id=FdSQSAC3_EwC&pg=PA235&dq=speed+of+light+c0+handbook | publisher = [[CRC Press]]|isbn=978-0-8493-1889-4| pages = 235}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Cohen| first = ER |year=2007| title = Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry | url = https://books.google.com/?id=TElmhULQoeIC&pg=PA143&dq=speed+of+light+c0+handbook | edition = 3rd| publisher = [[Kraljevsko hemijsko društvo|Royal Society of Chemistry]]|isbn=978-0-85404-433-7|display-authors=etal|pages=184}}</ref> Ova usvojena notacija, koja je podržana u zvaničnoj SI literaturi,<ref name=BIPM_SI_units /> ima istu formu kao i druge srodne konstante: naime, ''μ''<sub>0</sub> za [[Permeabilnost (elektromagnetizam)|permeabilnost vakuuma]] ili magnetna konstanta, ''ε''<sub>0</sub> za [[Dielektrična konstanta vakuuma|dielektričnu konstantu vakuuma]] ili električnu konstantu, i ''Z''<sub>0</sub> za [[Električna impedansa|otpornost prostora]]. Ovaj članak isključivo koristi {{math|''c''}} za brzinu svetlosti u vakuumu.

Od 1983, metar je definisan u [[Međunarodni sistem jedinica|Međunarodnom sistemu jedinica]] (SI) kao rastojanje koje svetlost pređe u vakuumu za {{frac|1|{{val|299792458}}}} sekundi. Ova definicija podrazumeva brzinu svetlosti u [[vakuum]]u na tačno {{val|299792458|u=m/s| fmt = commas}}.<ref name=Boyes>
{{Cite book|last=Sydenham| first = PH |year=2003| chapter = Measurement of length | chapterurl = https://books.google.com/books?id=sarHIbCVOUAC&pg=PA56 | editor-last = Boyes | editor-first = W | title = Instrumentation Reference Book| edition=3rd|pages=56| publisher=[[Butterworth–Heinemann]]|isbn=978-0-7506-7123-1| quote=... if the speed of light is defined as a fixed number then, in principle, the time standard will serve as the length standard ...
}}</ref><ref name="Fundamental Physical Constants">
{{cite web
| title=CODATA value: Speed of Light in Vacuum| url=http://physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?c
| work=The NIST reference on Constants, Units, and Uncertainty | publisher = [[Nacionalni institut za standarde i tehnologiju|NIST]]|accessdate=21. 8. 2009
}}</ref><ref name=Jespersen>
{{Cite book|last=Jespersen| first = J | last2=Fitz-Randolph | first2 = J | last3=Robb| first3 = J |year=1999| title = From Sundials to Atomic Clocks: Understanding Time and Frequency | url = https://books.google.com/?id=Z7chuo4ebUAC&pg=PA280 |pages=280| edition = Reprint of National Bureau of Standards 1977, 2nd| publisher=[[Courier Dover]]|isbn=978-0-486-40913-9
}}</ref>
Kao [[Fizičke konstante|dimenziona fizička konstanta]], numerička vrednost {{math|''c''}} se razlikuje za različite sisteme jedinica. Brzina svetlosti u [[Imperijalni sistem mera|imperijalnim (britanskim) jedinicama]] i [[Američki sistem jedinica|SAD jedinicama]] je bazirana na inču sa tačno {{val|2.54|u=cm}} i njena vrednosti je tačno 186.282 milja, 698 jardi, 2 stope, i {{sfrac|5|21|127}} inča po sekundi.<ref>{{cite web|last=Savard | first=J 
| title=From Gold Coins to Cadmium Light | url=http://www.quadibloc.com/other/cnv03.htm | publisher=John Savard | accessdate=14. 11. 2009 | archiveurl=https://www.webcitation.org/5lHYVsp5E?url=http://www.quadibloc.com/other/cnv03.htm | archivedate=14. 11. 2009 |url-status=dead | df= }}</ref>
U granama fizike u kojima se {{math|''c''}} često javlja, kao što je [[teorija relativnosti]], uobičajeno se koriste sistemi [[Prirodne jedinice|prirodnih jedinica]] kretanja ili [[geometrijski sistem jedinica]] gde {{nowrap|{{math|''c''}} {{=}} 1}}.<ref name=Lawrie>
{{Cite book|last=Lawrie| first = ID |year=2002| chapter = Appendix C: Natural units | chapterurl = https://books.google.com/books?id=9HZStxmfi3UC&pg=PA540 | title = A Unified Grand Tour of Theoretical Physics |pages=540| edition=2nd| publisher=[[CRC Press]]|isbn=978-0-7503-0604-1
}}</ref><ref name=Hsu1>
{{Cite book|last=Hsu| first = L |year=2006| chapter = Appendix A: Systems of units and the development of relativity theories | chapterurl = https://books.google.com/books?id=amLqckyrvUwC&pg=PA428 | title = A Broader View of Relativity: General Implications of Lorentz and Poincaré Invariance |pages=427–8| edition=2nd| publisher=[[World Scientific]]|isbn=978-981-256-651-5
}}</ref> Koristeći ove jedinice, {{math|''c''}} se ne pojavljuje eksplicitno pošto množenje ili deljenje sa 1 ne utiče na rezultat.

== Istorija merenja ==

Pre prvih naučnih pokušaja merenja brzine svetlosti, najveće rasprave su se vodile oko toga putuje li svetlost konačnom brzinom, ili se širi prostorom trenutno (beskonačno brzo). Više [[fizičar]]a je pokušalo da izmeri brzinu svetlosti kroz istoriju. [[Galileo Galilei|Galileo]] je pokušao da to uradi u sedamnaestom veku.

=== Remerova merenja ===
[[Datoteka:Brzina svetlosti01.png|mini|centar|600p|Skica [[Ole Kristensen Remer|Remerovog]] metoda za merenje brzine svetlosti na osnovu kašnjenja zalaska Jupiterovog meseca.]]

Danski astronom [[Ole Rømer]] je izveo rani eksperiment merenja brzine svetlosti 1676. godine. Koristeći [[teleskop]], Rømer je posmatrao kretanje [[Jupiter]]a i jednog od njegovih [[prirodni satelit|satelita]], [[Io (mjesec)|Io]]. Uočivši odstupanja u uočenom periodu Iove orbite, on je izračunao da je svetlosti potrebno oko 22 minuta da pređe dijametar [[Zemlja|Zemljine]] orbite.<ref>{{cite journal|url=http://projecteuclid.org/DPubS/Repository/1.0/Disseminate?view=body&id=pdf_1&handle=euclid.ss/1009212817|title=Scientific Method, Statistical Method and the Speed of Light|journal=Statistical Science|year=2000|volume=15|pages=254–278|issue=3}}</ref> On je ustanovio da trenuci opažanja [[okultacija]] (kad se [[nebesko telo]], gledano sa [[Zemlja|Zemlje]], skriva iza drugog) [[Jupiter]]ovih satelita zavise od brzine širenja svetlosti. Do tada se smatralo da se [[svetlost]] širi beskonačnom [[brzina|brzinom]]. Kada se Zemlja nalazi u položaju 1. (vidi sliku), posmatrač uočava da do okultacija dolazi u jednakim vremenskim razmacima, tada se Zemlja niti približava niti udaljava od Jupitera. U položaju 2. Zemlja se udaljava od Jupitera, a posmatrač nalazi da trenuci okultacije kasne. Razlog je u tome što je svetlosti potrebno dodatno vreme da prevali povećanu [[udaljenost]] do Zemlje. Znajući u kojim su se razmacima vremena okultacije pojavljivale u položaju 1, može se predvideti vreme okultacije kada se dođe u položaju 3. Međutim do nje ne bi dolazilo još toliko vremena koliko je svetlosti potrebno da prevali udaljenost od položaja Zemlje 1. do položaja Zemlje 3, a to je dužina 2''a''. Remer je izmerio da ukupno kašnjenje iznosi oko ''t'' = 1,000 [[sekund]]i. Za brzinu svetlosti sledi:<ref>[[Vladis Vujnović]] : "Astronomija", Školska knjiga, 1989.</ref>

:<math> c = \frac{2a}{t} \!</math>
gde je: ''c'' – brzina svetlosti, ''a'' – udaljenost [[Zemlja|Zemlje]] od [[Sunce|Sunca]], ''t'' – vreme kašnjenja [[svetlost]]i.

Brojna vrednost brzine svetlosti direktno zavisi od tačnosti s kojom je poznata srednja udaljenost do Sunca (u ono vreme poznata kao 140 milona [[kilometar]]a). Odnos brzine svetlosti i brzine Zemlje ne zavisi od srednje udaljenosti do Sunca. Naime, kako je brzina kretanja Zemlje po stazi jednaka ''v = 2aπ / Z'', gde je ''Z'' siderička godina, to je:

:<math> \frac{c}{v} \,=\, \frac{Z}{t\cdot\pi} \!</math>

gde je: ''c'' – brzina svetlosti, ''v'' = brzina kretanja Zemlje, ''a'' – udaljenost Zemlje od Sunca, ''Z'' - siderička godina Zemlje, ''π'' = 3.14, ''t'' – vreme kašnjenja svetlosti.

Remer je vršio [[merenje|merenja]] oko 8 godina i odnos ''c : v'' je izašao oko 7600. No veličina Zemljine orbite nije bila poznata u to vreme. Na osnovu njegovih merenja brzinu svetlosti je izračunao [[Kristijan Hajgens]] i on je dobio za oko 25% manju vrednost od današnjih merenja, odnosno 227.000.000&nbsp;m/s. Današnje vrednosti su 299.792 [[Metar u sekundi|km/s]] : 29,8&nbsp;km/s ≈ 10,100.

Značajno je da je Remer dokazao da je '''brzina svetlosti konačna'''. Njegovi rezultati nisu u početku prihvaćeni, sve dok [[Džejms Bredli]] 1727. nije otkrio [[Aberacija (astronomija)|aberaciju svetlosti]].

=== Kasnija merenja ===

[[File:Michelson speed of light measurement 1930.jpg|thumb|350px|Aparat koji je [[Albert Abraham Michelson|Michelson]] usavršio za merenje brzine svetlosti 1930. godine.]]

Godine [[1809]]. francuski [[astronom]] [[Jean-Baptiste Joseph Delambre|Žan-Batist-Žozef Delambr]] je ponovio Remerova merenja, koja su tada obavljena s mnogo tačnijim mernim instrumentima i dobio za brzinu svetlosti oko 300.000&nbsp;km/s. On je u stvari izmerio da svetlost putuje sa Sunca do Zemlje 8 minuta i 12 sekundi (stvarna vrednost je 8 minuta i 19 sekundi).

Pored astronomskih merenja, naučnici su pokušali da mere brzinu svetlosti na Zemlji, na relativno malim udaljenostima. [[Hippolyte Fizeau|Ipolit Fizo]] je [[1849]]. godine izveo jedno takvo merenje. On je usmerio zrak svetlosti u ogledalo udaljeno nekoliko kilometara. Rotirajući [[zupčanik]] je postavljen na putu svetlosnog zraka koji se kretao od njegovog izvora do ogledala i nazad. Fizo je utvrdio da pri određenoj brzini rotacije, zrak prolazi kroz jedan otvor na zupčaniku na svom putu ka ogledalu i kroz sledeći otvor na povratku. Polazeći od rastojanja do ogledala, broja zuba na zupčaniku, i brzine rotacije, Fizo je dobio brzinu svetlosti od oko 313.300&nbsp;km/s.

[[Léon Foucault|Leon Fuko]] je [[1862]]. godine izvršio eksperiment u kome su korišćena rotirajuća ogledala i došao je do vrednosti od 298.000.000&nbsp;m/s.

Američki fizičar [[Albert A. Michelson|Albert Abraham Majkelson]] je sprovodio eksperimente određivanja brzina svetlosti od [[1877]]. do svoje smrti 1931. Koristio se osmostaničnim rotirajućim ogledalom i izvorom svetlosti udaljenim oko 35 [[kilometar|km]]. On je rafinirao Fukove metode [[1926]]. godine koristeći poboljšana rotirajuća ogledala da izmeri vreme neophodno da svetlost napravi povratno putovanje od [[Mount Wilson (Kalifornija)|Mount Wilson]] do [[Mount San Antonio]] u [[Kalifornija|Kaliforniji]]. Precizna merenja su proizvela vrednost brzine od 299.796,000&nbsp;m/s.<ref>{{cite journal|last=Michelson,|first=A. A.|title=Measurements of the velocity of light between Mount Wilson and Mount  San Antonio|journal=Astrophysical Journal|date=January 1927|volume=65|pages=1|url=http://adsabs.harvard.edu/full/1927ApJ....65....1M|accessdate=12 March 2014|doi=10.1086/143021|bibcode = 1927ApJ....65....1M }}</ref> Za svoja je merenja svetlosti primio [[Nobelova nagrada|Nobelovu nagradu]] [[Nobelova nagrada za fiziku|za fiziku]]. Posle je s kolegom [[Edward Williams Morley|Edvardom Morlejem]] sproveo [[Majkelson—Morlijev eksperiment]], u kojem su dokazali da brzina svetlosti ne zavisi od izvora, niti od brzine kretanja izvora.

Savremena merenja su utvrdila brzinu svetlosti na tačno 299.792.458&nbsp;m/s.

=== Usporavanje svetlosti ===

Efektivna brzina svetlosti u raznim transparentnim supstancama je manja od brzine u vakuumu. Na primer brzina svetlosti u vodi je oko 3/4 brzine u vakuumu.

Dva nezavisna tima fizičara su dovela svetlost u „kompletan zastoj“ propuštajući je kroz [[Bose–Ajnštajnov kondenzat]] elementa [[rubidijum]]a. Jedan tim je bio sa [[Univerzitet Harvard|Harvarda]] i [[Rowland Institute for Science|Roulandovog instituta za nauku]] u Kambridžu, Masačusets, a drugi sa [[Harvard–Smitsonijan centar za astrofiziku|Harvard–Smitsonijanskog centra za astrofiziku]], takođe u Kembridžu.<ref>{{cite web|author=Harvard News Office |url=http://www.news.harvard.edu/gazette/2001/01.24/01-stoplight.html |title=Harvard Gazette: Researchers now able to stop, restart light |publisher=News.harvard.edu |date=2001-01-24 |accessdate=2011-11-08}}</ref> Međutim, taj „zastoj“ se odnosi samo na zastavljanje svetlosti u pobuđenim stanjima atoma, i njeno reemitovanje nakon arbitrarnog vremenskog razmaka, nakon stimulacije drugim laserskim pulsom. Tokom vremena u kome je svetlost bila „zaustavljena“, ona je prestala da bude svetlost.

== Uloga u fizici ==
=== Granična brzina ===
{{main|Granična brzina}}
[[Image:Speed of light from Earth to Moon.gif|minijatura|desno|680px|Crtežem je prikazano vrijeme širenja svjetlosti od [[Zemlja|Zemlje]] (lijevo) do [[Mjesec]]a (desno) koje traje 1,255 sekundi.]]

Prema [[Specijalna teorija relativnosti|posebnoj teoriji relativnosti]], [[energija]] predmeta [[Masa|mase]] ''m'' i [[Brzina|brzine]] ''v'' data je jednačinom {{nowrap|''γmc''<sup>2</sup>}}, gde je ''γ'' [[Lorencov faktor]]. Ako telo miruje, ''v'' je jednaka nuli, pa je ''γ'' jednak 1, iz čega sledi {{nowrap|''E'' {{=}} ''mc''<sup>2</sup>}}, kojim se definiše [[jednakost mase i energije|ekvivalencija mase i energije]]. ''γ'' se približava beskonačnosti kako se ''v'' približava ''c'', pa bi bila potrebna beskonačna količina energije kako bi objekt mase ''m'' dostigao brzinu svetlosti. Drugim rečima, masa ''m'' tela koje miruje manja je od mase m<sub>0</sub> tela koje se kreće: u skladu sa formulom <math display="inline">m=\frac{m_0}{\sqrt{1-\frac{v^2}{c^2}}}</math>. To znači da što je telo brže, i što se više približava brzini svetlosti, treba mu sve više energije kako bi svoju, sve veću masu, uspelo da ubrza. Brzina svetlosti je time gornja granica brzine za objekte koji posjeduju masu, pa zbog toga pojedinačni [[foton]]i ne mogu putovati brzinama većim od brzine svetlosti.<ref>[http://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/07/time-travel-impossible.html ''It's official: Time machines won't work'', Los Angeles Times, pristupljeno 25. jula 2011.], pristupljeno 8. decembra 2016.</ref><ref>[http://www.ust.hk/eng/news/press_20110719-893.html HKUST Profesori dokazali da fotoni ne nadilaze brzinu svetlosti], pristupljeno 8. decembra 2016.</ref> Ovo je eksperimentalno dokazano u mnogim testiranjima relativističke energije i momenta.<ref>{{cite web | last =Fowler| first = M
|date=mart 2008
| title=Notes on Special Relativity| url=http://galileo.phys.virginia.edu/classes/252/SpecRelNotes.pdf | pages =56| publisher=[[University of Virginia]]|accessdate=7. 5. 2010
}}</ref>

== Napomene ==
{{reflist| group = "Note"}}

== Literatura ==
* {{Cite book| ref=harv | title = Einstein from "B" to "Z" – Volume 9 of Einstein studies | first = JJ | last=Stachel| publisher = Springer |year=2002|isbn=978-0-8176-4143-6 | url = https://books.google.com/books?id=OAsQ_hFjhrAC&pg=PA226|pages=226}}
* {{Cite book| ref=harv | title = Elementary and Intermediate Algebra: A Combined Course, Student Support Edition | edition = 4th illudtrated | first = Ron | last=Larson| first2 = Robert P. | last2=Hostetler| publisher = Cengage Learning |year=2007|isbn=978-0-618-75354-3 | url = https://books.google.com/books?id=qe-YvKoeiasC&pg=PA179|pages=197}}
* {{Cite journal | last =Rømer| first = O|author-link=Ole Rømer|year=1676
| title=Démonstration touchant le mouvement de la lumière trouvé par M. Römer de l'Academie Royale des Sciences| url=http://dbhs.wvusd.k12.ca.us/webdocs/Chem-History/Roemer-1677/Roemer-1677.html
| journal=[[Journal des sçavans]] | pages =223–36| language=French| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070729214326/http://dbhs.wvusd.k12.ca.us/webdocs/Chem-History/Roemer-1677/Roemer-1677.html|archivedate=29. 7. 2007
}}
* {{Cite journal | last =Halley| first = E|author-link=Edmond Halley|year=1694
| title=Monsieur Cassini, his New and Exact Tables for the Eclipses of the First Satellite of Jupiter, reduced to the Julian Stile and Meridian of London
| journal=[[Philosophical Transactions of the Royal Society]]
| volume=18 | issue = 214 |pages=237–56| doi=10.1098/rstl.1694.0048
}}
* {{Cite journal | last =Foucault| first = JL|author-link=Léon Foucault|year=1862
| title=Détermination expérimentale de la vitesse de la lumière: parallaxe du Soleil| url=https://books.google.com/books?id=yYIIAAAAMAAJ&pg=PA216&lpg=PA216&dq| journal=[[Comptes rendus de l'Académie des sciences]]| volume=55 |pages=501–503,792–796| language=French
}}
* {{Cite journal | last =Michelson| first = AA|author-link=Albert A. Michelson|year=1878
| title=Experimental Determination of the Velocity of Light| url=http://www.gutenberg.org/ebooks/11753
| journal=[[Proceedings of the American Association of Advanced Science]]
| volume=27 |pages=71–77
}}
* {{Cite journal | first =AA | last=Michelson | first2 =FG | last2=Pease|author2-link=Francis G. Pease | first3 =F | last3=Pearson|author3-link=Fred Pearson (physicist)
| title=Measurement of the Velocity of Light in a Partial Vacuum
| url =https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1935-07_82_1/page/26 | journal=[[Astrophysical Journal]]
| volume=82 |pages=26–61|year=1935| doi=10.1086/143655 | bibcode = 1935ApJ....82...26M
}}
* {{Cite journal | last =Newcomb| first = S|author-link=Simon Newcomb|year=1886
| title=The Velocity of Light
| url =https://archive.org/details/sim_nature-uk_1886-05-13_34_863/page/n3| journal=[[Nature (časopis)|Nature]]
| volume=34
| issue=863 | doi=10.1038/034029c0| bibcode = 1886Natur..34...29. |pages=29–32}}
* {{Cite journal | last =Perrotin| first = J|author-link=Henri Joseph Anastase Perrotin|year=1900
| title=Sur la vitesse de la lumière
| journal=[[Comptes rendus de l'Académie des sciences]]
| volume=131 |pages=731–4| language=French
}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Brillouin| first = L|author-link=Léon Brillouin |year=1960| title = Wave propagation and group velocity | url=https://archive.org/details/wavepropagationg00bril_0 | publisher = [[Academic Press]] |id=}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Jackson| first = JD|author-link=John David Jackson (physicist) | title = Classical Electrodynamics | url=https://archive.org/details/classicalelectro00jack_0 | edition = 2nd | publisher = [[John Wiley & Sons]] |year=1975|isbn=978-0-471-30932-1|pages=}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Keiser| first = G| title = Optical Fiber Communications  | url=https://archive.org/details/opticalfibercomm0000keis |edition = 3rd| publisher = [[McGraw-Hill]]|year=2000|isbn=978-0-07-232101-2| pages = [https://archive.org/details/opticalfibercomm0000keis/page/32 32]}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Ng| first = YJ |year=2004| chapter = Quantum Foam and Quantum Gravity Phenomenology | url = https://books.google.com/?id=RntpN7OesBsC | editor = Amelino-Camelia, G | editor2 = Kowalski-Glikman, J | title = Planck Scale Effects in Astrophysics and Cosmology|pages=321''ff''| publisher=[[Springer (publisher)|Springer]]|isbn=978-3-540-25263-4}}
* {{Cite book| ref=harv | last=Helmcke| first = J | last2=Riehle| first2 = F |year=2001| chapter = Physics behind the definition of the meter | url = https://books.google.com/?id=WE22Fez60EcC&pg=PA453 | editor-last = Quinn | editor-first = TJ | editor-last2 = Leschiutta | editor-first2 = S | editor-last3 = Tavella | editor-first3 = P | title = Recent advances in metrology and fundamental constants| publisher=[[IOS Press]]|isbn=978-1-58603-167-1| pages = 453}}
* {{cite arXiv | last =Duff| first = MJ |author-link=Michael James Duff|year=2004
| title=Comment on time-variation of fundamental constants
| class=hep-th
| eprint=hep-th/0208093
}}

== Reference ==
{{reflist|30em}}

== Povezano ==
{{Commonscat|Speed of light}}
* [[Svetlost]]

{{Historija fizike}}
{{Relativnost}}

{{normativna kontrola}}

[[Kategorija:Optika]]
[[Kategorija:Valovi]]
[[Kategorija:Elektromagnetizam]]
[[Kategorija:Fizikalne konstante]]
[[Kategorija:Fundamentalne konstante]]
[[Kategorija:SI izvedene jedinice]]