Izvorni kod stranice Fizika

{{Opća fizika}}

'''Fizika''' ({{jez-grč|φύσις}}, ''phisis'': priroda<ref name="etymonline-physics">{{cite web |title=physics |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=physics&allowed_in_frame=0 |publisher= Online Etymology Dictionary }}</ref><ref name="etymonline-physic">{{cite web |title=physic |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=physic&allowed_in_frame=0 |publisher= Online Etymology Dictionary }}</ref>) je osnovna fundamentalna [[prirodne znanosti|prirodna nauka]] koja proučava osnovna ili suštinska svojstva prirodnih pojava i tela.<ref name="feynmanleightonsands1963-atomic">At the start of ''The Feynman Lectures on Physics'', Richard Feynman offers the atomic hypothesis as the single most prolific scientific concept: "If, in some cataclysm, all [] scientific knowledge were to be destroyed [save] one sentence&nbsp;[...] what statement would contain the most information in the fewest words? I believe it is&nbsp;[...] that ''all things are made up of atoms&nbsp;– little particles that move around in perpetual motion, attracting each other when they are a little distance apart, but repelling upon being squeezed into one another''&nbsp;..." {{harv|Feynman|Leighton|Sands|1963|p=I-2}}</ref> Fizičari proučavaju osnovna svojstva, strukturu i kretanje [[materija|materije]] u [[prostor]]u i [[vrijeme|vremenu]].<ref name="maxwell1878-physicalscience">"Physical science is that department of knowledge which relates to the order of nature, or, in other words, to the regular succession of events." {{harv|Maxwell|1878|p=9}}</ref> Fizičke teorije se najčešće izražavaju kao [[Matematika|matematičke]] relacije. Najutemeljenije pojave se nazivaju ''fizičkim zakonima'' ili [[Njutnovi zakoni|zakonima fizike]], međutim, i oni su kao i sve druge [[naučna metoda|naučne teorije]], podložni promenama. Pri tome, novi fizički zakoni obično ne isključuju stare, nego samo ograničavaju domen njihovog važenja.<ref name="youngfreedman2014p9">{{harvnb|Young|Freedman|2014|p=9}}</ref><ref name="holzner2003-physics">"Physics is the study of your world and the world and universe around you." {{harv|Holzner|2006|p=7}}</ref>

Fizika je usko povezana sa drugim [[prirodne znanosti|prirodnim naukama]], kao i matematikom (zbog matematičkog opisivanja prirode), posebno [[kemija|hemijom]], naukom koja se bavi [[atom]]ima-hemijskim elementima i [[molekula|molekulima]]-hemijskim jedinjenjima. [[Kemija|Hemija]] se u mnogome bazira na fizici, pogotovo na
[[kvantna mehanika|kvantnoj mehanici]], [[termodinamika|termodinamici]] i [[elektromagnetizam|elektromagnetizmu]]. Ipak, hemijske pojave su dovoljno različite i kompleksne tako da je hemija zasebna disciplina.

== Uvod ==
=== Domen i ciljevi ===
[[Datoteka:Pahoeoe fountain original.jpg|thumb|left|150px|Ovoj [[parabola|parabolični]] gejzir [[lava|lave]] ilustruje [[Galileo Galilej|Galilejev]] [[zakon o padajućim telima]], kao i [[zračenje crnog tela]] - može se odrediti temperatura sudeći po temperaturi [[crno telo|crnog tela]].]]

Fizika se bavi širokim spektrom fenomena, od fizike [[Subatomske čestice|subatomskih čestica]], do fizike [[galaksija]]. U ovo spadaju najosnovniji objekti od kojih su sačinjeni svi ostali objekti i zato se za fiziku ponekad kaže da je fundamentalna nauka.

Cilj fizike je da opiše različite fenomene koji se dešavaju u prirodi putem prostijih fenomena. Stoga je zadatak fizike da poveže stvari koje se mogu videti sa njihovim uzrocima, a zatim da poveže ove uzroke zajedno kako bi se našao ultimativni razlog zašto je priorda takva kakva je. Na primer, [[historija Kine|drevni Kinezi]] su prometili da se neka vrsta kamenja ([[magnetit]]) privlače ili odbijaju međusobno dejstvom neke nevidljive sile. Ovaj efekat je kasnije nazvan [[magnetizam]] i prvi put je ozbiljno proučavan u 17. veku. Malo ranije nego Kinezi, [[Antička Grčka|Stari Grci]] su znali da drugi predmeti, kao što je [[jantar|ćilibar]] protrljan krznom, izazivaju slično privlačenje ili odbijanje. Ovo je takođe prvi put ozbiljno proučavano u 17. veku i nazvano je [[elektricitet]]om. Dalja istraživanja u 19. veku su pokazala da su ove dve sile samo dva različita aspekta jedne sile - [[elektromagnetizam|elektromagnetizma]]. Proces „ujedinjavanja sila“ se [[elektroslaba interakcija|nastavlja i danas]].

=== Naučni metod ===
Fizika koristi [[naučna metoda|naučni metod]] da proveri ispravnost neke fizičke teorije, koristeći metodičan pristup da uporedi implikacije te teorije sa zaključcima dobijenim iz sprovedenih eksperimenata i posmatranja. Eksperimenti i posmatranja se sakupljaju i porede sa predviđanjima i hipotezama koje tvrdi teorija i tako pomažu u određivanju istinitosti ili neistinitosti teorije.

Teorije koje su dobro pokrivene podacima i nisu nikada pale na nekom empirijskom testu se često nazivaju [[naučni zakon]]i ili zakoni prirode. Sve teorije, uključujući one koje se nazivaju zakonima prirode, se mogu uvek zameniti preciznijim, uopštenijim definicijama ako se pronađe neko neslaganje teorije sa prikupljenim podacima. Neki principi, poput [[Njutnovi zakoni|Njutnovih zakona kretanja]] se još uvek nazivaju zakonima, iako se danas zna za neke slučajeve u kojima oni ne važe.

=== Teorija i eksperiment ===
[[Datoteka:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|thumb|right|Astronaut i Zemlja su oboje u [[slobodni pad|slobodnom padu]]]]

[[Datoteka:Lightning in Arlington.jpg|thumb|right|[[Munja]] je u suštini [[električna struja]]]]

Teoretičari teže da razviju [[matematički model]] koji se i slaže sa postojećim eksperimentima i koji može uspešno da predvidi buduće rezultate, dok eksperimentalisti smišljaju i izvode eksperimente da bi proverili teorijska predviđanja i istražili nove fenomene. Iako se teorija i eksperimenti razvijaju posebno, oni jako zavise jedan od drugog. Napredak u fizici često nastaje kada eksperimentalisti otkriju nešto novo što postojeće teorije ne mogu da otkriju, ili kada nove teorije izvode zaključke koje se mogu proveritu eskperimentalno, što inspiriše nove eksperimente. U odsustvu eksperimenta, teorijska istraživanja mogu da odu u pogrešnom pravcu; postoje kritike protiv [[M-teorija|M-teorije]], popularne teorije u fizici velikih energija, za koju nijedan praktični eksperiment nije ikada osmišljen. Fizičari koji rade na i na polju teorije i na polju eksperimenta se često nazivaju [[fenomenologija (nauka)|fenomenologičari]].

Teorijska fizika je blisko povezana sa [[matematika|matematikom]], koja obezbeđuje jezik fizičkih teorija, a veliki delovi matematike, kao što je [[matematička analiza]], su specijalno osmišljeni da bi se rešili problemi u fizici. Teoretičari mogu takođe da se oslone na [[numerička analiza|numeričku analizu]] i [[Simulacija (psihologija)|računarske simulacije]]. Polja [[matematička fizika|matematičke fizike]] i [[računarska fizika|računarske fizike]] su aktivna polja u istraživanjima. Teorijska fizika se u svojoj istoriji oslanjala na [[filozofija|filozofiju]] i [[metafizika|metafiziku]]; na ovaj način su spojene teorije elektriciteta i magnetizma u elektromagnetizam. Izvan poznatog univerzuma, polje teorijske fizike se takođe bavi hipotetičkim pitanjima kao što su [[paralelni univerzumi]] ili [[više dimenzije]]. Fizičari spekulišu o ovim mogućnostima i iz njih postavljaju teorije. Koncept onoga šta se može smatrati hipotetičnim se može promeniti tokom vremena. Na primer, neki fizičari iz 19. veka su ismevali postojanje [[atom]]a. Do kraja [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]], atomi nisu više bili hipotetička stvar.

== Historija ==
{{Glavni članak|Istorija fizike}}

Od davnina su ljudi pokušavali da shvate ponašanje i osobine materije; zašto objekti padaju na zemlju kada izgube oslonac, zašto različiti materijali imaju različite osobine, i slično. Tajnovita je bila i priroda [[svemir]]a, kao na primer oblik [[Zemlja (planet)|Zemlje]], ponašanje i kretanje [[Sunce|Sunca]] i [[Mjesec|Meseca]]. Mnoštvo teorija je pokušavalo da objasni te pojave, ali većina od njih na pogrešan način, jer nikada nisu bile potvrđene ogledom. Ipak postojalo je nekoliko izuzetaka, kao na primer [[Arhimed]] koji je izveo nekoliko značajnih i tačnih zakona [[Mehanika|mehanike]] i [[statika fluida|hidrostatike]].

Tokom kasnog [[16. vijek|16. veka]], [[Galileo Galilej|Galilej]] je uveo oglede kao način proveravanja fizičkih teorija i on je uspešno formulisao i ogledima potvrdio nekoliko zakona [[Dinamika (fizika)|dinamike]], kao što je [[tromost|zakon inercije]]. [[1687]], [[Isaac Newton|Njutn]] je objavio ''[[Matematički principi filozofije prirode|Matematičke principe filozofije prirode]]'', (''Principia Mathematica Philosophia Naturalis''), njegovo čuveno delo u kojem su detaljno izloženi [[Njutnovi zakoni|Njutnovi zakoni kretanja]], na kojima počiva [[Mehanika|klasična mehanika]]; i [[Njutnov zakon gravitacije]], koji opisuje jednu od četiri [[osnovne sile u prirodi]], [[Gravitacija|gravitaciju]]. Obe ove teorije su se slagale sa izvršenim ogledima. Klasičnoj mehanici su takođe značajno doprineli [[Žozef Luj Lagranž|Lagranž]], [[Vilijam Rovan Hamilton|Hamilton]], i drugi, koji su otkrili nove formulacije, principe i rezultate. Zakon gravitacije je podstakao i razvoj [[astrofizika|astrofizike]], koji opisuje [[Astronomija|astronomske]] pojave fizičkim teorijama.

Od [[18. vijek|18. veka]] pa nadalje, [[termodinamika]] je doživela značajna otkrića koja su imali [[Robert Bojl|Bojl]], [[Tomas Jang|Jang]], i mnogi drugi. [[1733]], [[Danijel Bernuli|Bernuli]] je koristio statističke metode sa klasičnom mehanikom da bi izveo termodinamičke rezultate, inicirajući time razvoj [[Statistička mehanika|statističke mehanike]]. [[1798]], [[Bendžamin Tompson|Tompson]] je demonstrirao pretvaranje mehaničkog rada u toplotu, a [[1847]] [[James Prescott Joule|Džul]] je formulisao zakon o održanju energije, bilo u obliku toplote ili mehaničke energije.

[[Elektricitet]] i [[magnetizam]] su proučavali [[Michael Faraday|Faradej]], [[Georg Simon Ohm|Om]], i drugi. [[1855]], [[James Clerk Maxwell|Maksvel]] je ujedinio ove dve pojave u jedinstvenu teoriju [[Elektromagnetizam|elektromagnetizma]], i opisao ih je [[Maxwellove jednadžbe|Maksvelovim jednačinama]]. Ova teorija je pretpostavila da je [[svjetlost|svetlost]] [[elektromagnetni talas]].

[[1895]], [[Wilhelm Konrad Röntgen|Rentgen]] ({{Jez-nem|Wilhelm Conrad Roentgen}}) je otkrio [[X-zrake]], koji predstavljaju elektromagnetno zračenje visoke frekvencije. [[Radioaktivnost]] je otkrio [[1896]] [[Antoine Henri Becquerel|Henri Bekerel]], a dalje su je proučavali [[Pierre Curie|Pjer Kiri]], [[Marie Curie|Marija Kiri]] i drugi. Ovo je postavilo temelje novom polju [[nuklearna fizika|nuklearne fizike]].

[[1897]], [[Dž. Dž. Tomson|Tomson]] je otkrio [[elektron]], jednu od osnovnih čestica nosioca naelektrisanja. [[1904]], predložio je prvi model atoma. (Postojanje atoma je poznato još od [[1808]], kada ga je predvideo [[Džon Dalton|Dalton]].

[[1905]], [[Albert Einstein|Ajnštajn]] je uobličio teoriju relativnosti (specijalnu i opštu), ujedinjavajući prostor i vreme u jedinstven entitet i stvorio novu, relativističku, teoriju gravitacije. Bio je jedan od nekolicine naučnika koji su postavili temelje kvantnoj fizici.

[[1911]], [[Ernest Rutherford|Raderford]] je iz [[Raderfordov ogled|ogleda sa rasejanjem]] alfa čestica na atomima zlata izveo postojanje kompaktnog atomskog jezgra, sa pozitivno naelektrisanim jedinicama [[proton]]ima. Neutralno naelektrisane čestice, [[neutron]]e, je otkrio [[Džejms Čedvik|Čedvik]], [[1932]].

Početkom [[1900]], [[Max Planck|Plank]], [[Albert Einstein|Ajnštajn]], [[Niels Bohr|Bor]], i drugi su razvili [[Kvant (fizika)|kvantnu]] teoriju, da bi objasnili anomalije u eksperimentalnim rezultatima, te su tada uveli pojam diskretnih energetskih nivoa. [[1925]], [[Werner Heisenberg|Hajzenberg]] i [[Erwin Schrödinger|Šredinger]] su formulisali [[Kvantna mehanika|kvantnu mehaniku]], koja je objedinila dotada stečena saznanja o kvantnom-mikrosvetu i objasnila rezultate mnogobrojnih eksperimenata. U kvantnoj mehanici, ishodi fizičkog merenja podležu [[Zakoni verovatnoće|zakonima verovatnoće]]; teorija je propisala načine i pravila za izračunavanje ovih verovatnoća.

Kvantna mehanika je takođe razvila teoretske alate za [[fizika čvrstog stanja|fiziku čvrstog stanja]], koja izučava fizička svojstva čvrstih tela i [[Fizika fluida|fiziku fluida]] koja proučava supstancije u tečnom stanju, uključujući pojave kao što su [[kristalna struktura]], [[poluprovodnost]] i [[supraprovodnost|superprovodnost]], kao i [[Superfluidi|superfluidnost]] ili [[Tečni kristali|tečne kristale]]. Među pionire ove oblasti fizike spada [[Feliks Bloh|Bloh]], koji je opisao ponašanje elektrona u kristalnim strukturama [[1928]].

Tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]], sve zaraćene strane su istraživale [[nuklearna fizika|nuklearnu fiziku]], želeći da naprave [[nuklearno oružje|atomsku bombu]]. Nemački napori nisu uspeli, ali je saveznički [[Projekat „Menhetn“|Projekat Menhetn]] ostvario cilj. U Americi, tim predvođen [[Enriko Fermi|Fermijem]] je ostvario prvu veštački proizvedenu [[nuklearna lančana reakcija|nuklearnu lančanu reakciju]] [[1942]], a [[1945]] prva nuklearna eksplozija je izvedena u [[Alamagordo|Alamagordu]], u [[Novi Meksiko|Nju Meksiku]] .

[[Kvantna teorija polja]] je formulisana da bi obezbedila konzistentnost kvantne mehanike i [[Posebna teorija relativnosti|Specijalne teorije relativnosti]]. Svoj moderni oblik je dostigla u kasnim [[1940]]-tim radovima [[Ričard Filip Fajnman|Fejnmana]], [[Džulijan Švinger|Švingera]], [[Tomonaga|Tomonage]] i [[Frimen Dajson|Dajsona]]. Oni su formulisali teoriju [[kvantna elektrodinamika|kvantne elektrodinamike]], koja, kvantnim metodama, opisuje elektromagnetne interakcije.

Kvantna teorija polja je obezbedila okvir za modernu [[teorija čestica|teoriju čestica]], koja izučava [[osnovne sile prirode]] i osnovne čestice. [[1954]], [[Jang Čen Ning|Jang]] i [[Robert Mils|Mils]] su postavili temelje koji su doveli do [[standardni model|standardnog modela]], koji je upotpunjen [[1970]], i uspešno opisuje sve do sada poznate čestice.

== Glavna polja i osnove fizike ==
=== Ključne teorije ===
<table {{prettytable}}>
<tr> <th valign="top">Područje</th> <th valign="top">Glavne teme</th> 
  <th valign="top">Pojmovi</th></tr>
<tr> <td valign="top">[[Klasična mehanika]]</td> <td valign="top">[[Newtonovi zakoni gibanja]]</td>
<td valign="top">[[Zakon očuvanja energije]]<br />[[Masa]]<br />[[Energija]]<br />[[Moment sile|Moment]]<br />[[Sila]]</td> </tr>

<tr> <td valign="top">[[Elektromagnetizam]]</td> <td valign="top">[[Magnetizam]]<br />[[Elektricitet]]</td>
<td valign="top">[[Električna struja]]</td> </tr>

<tr> <td valign="top">[[Valovi i optika]]</td> <td valign="top">[[Titranje]]<br />[[Optika]]<br />[[Val]] </td> 
  <td valign="top">[[Harmonijski oscilator|Harmonički oscilator]]<br />[[Vezane oscilacije]]<br />[[Prigušene oscilacije]]<br />[[Mehanički valovi]]<br />[[Interferencija valova]]<br />[[Stojni valovi]]<br />[[Valovi zvuka]]<br />[[Interferencija valova zvuka]]<br />[[Stojni zvučni valovi]]<br />[[Udari]]<br />[[Doplerov efekat|Dopplerov efekt]]<br />[[Udarni valovi]]<br />[[LC-oscilacije]]<br />[[Izmjenična struja]]<br />[[Prisline oscilacije u LC i RLC krugovima]]<br />[[Elektromagnetski valovi]]<br />[[Geometrijska optika]]<br />[[Zrcala]]<br />[[Leće]]<br />[[Fizikalna optika]]<br />[[Difrakcija]]</td> </tr>

<tr> <td valign="top">[[Termodinamika]]<br />[[Statistička mehanika]]</td> 
  <td valign="top"></td> <td valign="top">[[Temperatura]]<br />[[Entropija]]<br /></td> </tr>

<tr> <td valign="top">[[Kvantna mehanika]]</td> <td valign="top">[[Kvantna teorija polja]]<br />[[Standardni model]]</td> 
<td valign="top">[[Simetrija]] [[Spin]]</td> </tr>

<tr> <td valign="top">[[Teorija relativnosti]]</td> <td valign="top">[[Opća relativnost]]<br />[[Posebna teorija relativnosti|Posebna relativnost]]</td> 
  <td valign="top">[[Brzina svjetlosti]]</td> </tr>

<tr> <td valign="top">[[Teorija kaosa]]</td> <td valign="top"></td> 
  <td valign="top">[[Atraktori]]</td> </tr>
</table>

=== Osnove ===
:[[Materija]] -- [[Antimaterija]] -- [[Čestica]] -- [[Bozon]] -- [[Fermion]]

:[[Vrijeme (fizika)|Vrijeme]] -- [[Prostor]] -- [[Dimenzija]] -- [[Dužina]] -- [[Brzina]]

:[[Val]] -- [[Valna funkcija]] -- [[Harmonijski oscilator]] -- [[Elektromagnetni talas|Elektromagnetno zračenje]]

=== Osnovne sile ===
:[[osnovna sila|Osnovne sile]]: [[Gravitacija]] -- [[Elektromagnetska sila]] -- [[Slaba sila]] -- [[Jaka interakcija|Jaka sila]]

=== Teorija čestica ===
:[[Teorija čestica]] -- [[Atom]] -- [[Proton]] -- [[Neutron]] -- [[Elektron]] -- [[Kvark]] -- [[Foton]] -- [[Gluon]] -- [[W bozon]] -- [[Z bozon]] -- [[Graviton]] -- [[Neutrino]] -- [[Radioaktivnost|Radijacija]] -- [[Fermioni]]

=== Područja fizike ===
* [[Astrofizika]] 
* [[Atomska fizika]]
* [[Molekularna fizika]]
* [[Optička fizika]]
* [[Dinamika fluida]] 
* [[Fizika polimera]] 
* [[Optika]]
* [[Teorija materijala]] 
* [[Nuklearna fizika]] 
* [[Fizika plazme]]
* [[Mehanika|Klasična mehanika]]
* [[Statistička mehanika|Statistička fizika]]
* [[Elektromagnetizam|Elektromagnetika]]
* [[Termodinamika]]
* [[Kvantna mehanika]]
* [[Relativistika]]
* [[Fizika čestica]]

== Povezano ==
* [[Nobelova nagrada za fiziku]]
* [[Historija fizike|Povijest fizike]]
* [[Dodatak:Popis poznatih fizičara|Poznati fizičari]]

== Izvori ==
{{reflist|2}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{cite book
|last=Aaboe
|first=A.
|authorlink=
|year=1991
|title=The Cambridge Ancient History
|edition=2nd
|volume=Volume III
|chapter=Mesopotamian Mathematics, Astronomy, and Astrology
|publisher= Cambridge University Press 
|isbn=978-0-521-22717-9
|ref=harv}}
* {{cite web
|last=Allen
|first=D.
|date=10 April 1997
|title=Calculus
|publisher=Texas A&M University
|url=http://www.math.tamu.edu/~dallen/history/calc1/calc1.html
|accessdate=1 April 2014
|ref=harv
|archive-date=2021-03-23
|archive-url=https://web.archive.org/web/20210323194040/https://www.math.tamu.edu/~dallen/history/calc1/calc1.html
}}
* {{Cite book
|last=Ben-Chaim
|first=M.
|year=2004
|title=Experimental Philosophy and the Birth of Empirical Science: Boyle, Locke and Newton
|url=https://archive.org/details/experimentalphil0000benc
|publication-place=Aldershot
|publisher=[[Ashgate Publishing]]
|isbn=0-7546-4091-4
|oclc=53887772 57202497
|ref=harv
}}
* {{cite book
|url=http://books.google.co.uk/books?id=e6MEnPOhv7cC&pg=PA2&lpg=PA2#v=onepage&q&f=false
|title=Applied Turbulence Modelling in Marine Waters
|publisher=Springer
|last=Burchard
|first=H.
|year=2002
|isbn=3-540-43795-9
|ref=harv
}}
* {{cite journal
|last=Cho
|first=A.
|title=Higgs Boson Makes Its Debut After Decades-Long Search
|journal=Science
|pages=141–143
|volume=337
|date=13 July 2012
|doi=10.1126/science.337.6091.141
|pmid=22798574
|issue=6091
|ref=harv |issn = 0036-8075}}
* {{cite book
|title=Ancient Egyptian Science
|volume=Volume 2
|place=Philadelphia
|publisher= American Philosophical Society 
|last=Clagett
|first=M.
|year=1995
|ref=harv}}
* {{cite journal
|last=Cohen
|first=M.L.
|title=Fifty Years of Condensed Matter Physics
|journal=Physical Review Letters
|year=2008
|volume=101
|issue=5
|pages=25001–25006
|doi=10.1103/PhysRevLett.101.250001
|url=http://prl.aps.org/edannounce/PhysRevLett.101.250001
|bibcode=2008PhRvL.101y0001C
|ref=harv
}}
* {{cite arXiv
|last=DØ Collaboration
|first=584 co-authors
|authorlink=
|title=Direct observation of the strange 'b' baryon <math>\Xi_{b}^{-}</math>
|date=12 June 2007
|arxiv=0706.1690
|class=hep-ex
|version=v2
|ref=harv}}
* {{cite book
|url=http://www.getcited.org/pub/102471397
|last=Dijksterhuis
|first=E.J.
|title=The mechanization of the world picture: Pythagoras to Newton
|publisher=Princeton University Press
|location=Princeton, New Jersey
|year=1986
|isbn=978-0-691-08403-9
|ref=harv
|access-date=2015-04-23
|archive-date=2011-08-05
|archive-url=https://web.archive.org/web/20110805141040/http://www.getcited.org/pub/102471397
|deadurl=yes
}}
* {{cite web
|last=DONUT
|authorlink=
|title=The Standard Model
|publisher=Fermilab
|date=29 June 2001
|url=http://www-donut.fnal.gov/web_pages/standardmodelpg/TheStandardModel.html
|accessdate=1 April 2014
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last1=Feynman
|first1=R.P.
|author1link=
|last2=Leighton
|first2=R.B.
|last3=Sands
|first3=M.
|year=1963
|title= The Feynman Lectures on Physics 
|volume=1
|isbn=0-201-02116-1
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Feynman
|first=R.P.
|authorlink=
|title= The Character of Physical Law 
|year=1965
|isbn=0-262-56003-8
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Godfrey-Smith
|first=P.
|year=2003
|title=Theory and Reality: An Introduction to the Philosophy of Science
|isbn=0-226-30063-3
|ref=harv}}
* {{cite journal
|last=Goldstein
|first=S.
|title=Fluid Mechanics in the First Half of this Century
|journal=Annual Reviews in Fluid Mechanics
|year=1969
|volume=1
|pages=1–28
|doi=10.1146/annurev.fl.01.010169.000245
|bibcode = 1969AnRFM...1....1G
|ref=harv}}
* {{cite book
|last1=Gribbin
|first1=J.R.
|last2=Gribbin
|first2=M.
|last3=Gribbin
|first3=J.
|title=Q is for Quantum: An Encyclopedia of Particle Physics
|url=http://books.google.com/books?id=WzwbAQAAIAAJ
|year=1998
|publisher=Free Press
|isbn=978-0-684-85578-3
|ref=harv
}}
* {{cite journal
|last=Grupen
|first=Klaus
|title=Instrumentation in Elementary Particle Physics: VIII ICFA School
|journal=AIP Conference Proceedings
|date=10 Jul 1999
|volume=536
|pages=3–34
|doi=10.1063/1.1361756
|arxiv=physics/9906063
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Guicciardini
|first=N.
|year=1999
|title=Reading the Principia: The Debate on Newton's Methods for Natural Philosophy from 1687 to 1736
|url=https://archive.org/details/readingprincipia0000guic
|location=New York
|publisher= Cambridge University Press 
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Halpern
|first=P.
|title=Collider: The Search for the World's Smallest Particles
|url=http://books.google.com/books?id=JAxLVY96sqsC
|year=2010
|publisher=John Wiley & Sons
|isbn=978-0-470-64391-4
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last1=Hawking
|first1=S.
|author1link=
|last2=Penrose
|first2=R.
|author2link=
|year=1996
|title= The Nature of Space and Time 
|isbn=0-691-05084-8
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Holzner
|first=S.
|year=2006
|title=Physics for Dummies
|url=http://www.amazon.com/gp/reader/0764554336
|publisher=John Wiley & Sons
|quote=Physics is the study of your world and the world  and universe around you.
|isbn=0-470-61841-8
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Honderich
|first=T. (editor)
|title= The Oxford Companion to Philosophy 
|url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont00hond
|year=1995
|publisher= Oxford University Press 
|location=Oxford
|isbn=0-19-866132-0
|edition=1
|pages=[https://archive.org/details/oxfordcompaniont00hond/page/474 474]–476
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Kellert
|first=S.H.
|title=In the Wake of Chaos: Unpredictable Order in Dynamical Systems
|url=https://archive.org/details/inwakeofchaosunp0000kell
|publisher=University of Chicago Press
|year=1993
|isbn=0-226-42976-8
|ref=harv
}}
* {{cite news
|last=Kerr
|first=R.A.
|title=Tying Up the Solar System With a Ribbon of Charged Particles
|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/sci;326/5951/350-a?maxtoshow=&HITS=10&hits=10&RESULTFORMAT=&fulltext=IBEX&searchid=1&FIRSTINDEX=0&issue=5951&resourcetype=HWCIT
|work=Science
|date=16 October 2009
|volume=326
|issue=5951
|pages=350–351
|accessdate=27 November 2009
|ref=harv
}}
* {{Cite book
|last=Krupp
|first=E.C.
|year=2003
|title=Echoes of the Ancient Skies: The Astronomy of Lost Civilizations
|publisher=Dover Publications
|isbn=0-486-42882-6
|url=http://books.google.com/books?id=7rMAJ87WTF0C
|accessdate=31 March 2014
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Laplace
|first=P.S.
|authorlink=
|others=Translated from the 6th French edition by Truscott, F.W. and Emory, F.L.
|year=1951
|title=A Philosophical Essay on Probabilities
|location=New York
|publisher= Dover Publications 
|ref=harv}}
* {{cite journal
|last=Leggett
|first=A.J.
|title=Superfluidity
|journal=Reviews of Modern Physics
|year=1999
|volume=71
|issue=2
|pages=S318–S323
|doi=10.1103/RevModPhys.71.S318
|bibcode = 1999RvMPS..71..318L
|ref=harv}}
* {{cite journal
|last=Levy
|first=B.G.
|title=Cornell, Ketterle, and Wieman Share Nobel Prize for Bose-Einstein Condensates
|journal=Physics Today
|date=December 2001
|page=14
|doi=10.1063/1.1445529
|url=http://physicstoday.org/journals/doc/PHTOAD-ft/vol_54/iss_12/14_1.shtml?bypassSSO=1
|volume=54
|issue=12
|bibcode=2001PhT....54l..14L
|ref=harv
|access-date=2015-04-23
|archive-date=2016-05-15
|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160515100141/http://physicstoday.org/journals/doc/PHTOAD-ft/vol_54/iss_12/14_1.shtml?bypassSSO=1
|dead-url=yes
}}
* {{cite book
|title=Early Greek Science: Thales to Aristotle
|url=https://archive.org/details/earlygreekscienc00gerl
|last=Lloyd
|first=G.E.R.
|authorlink=
|publisher=Chatto and Windus; W. W. Norton & Company
|location=London; New York
|year=1970
|isbn=0-393-00583-6
|ref=harv
}}
* {{cite web
|last=Mastin
|first=L.
|title=Greek Mathematics - Plato
|work=The Story of Mathematics
|year=2010
|url=http://www.storyofmathematics.com/greek_plato.html
|accessdate=31 March 2014
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Mattis
|first=D.C.
|title=The Theory of Magnetism Made Simple
|url=http://books.google.com/books?id=VkNBAQAAIAAJ
|year=2006
|publisher=World Scientific
|isbn=978-981-238-579-6
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Maxwell
|first=J.C.
|authorlink=
|year=1878
|title=Matter and Motion
|url=http://books.google.com/?id=noRgWP0_UZ8C&printsec=titlepage&dq=matter+and+motion
|publisher=D. Van Nostrand
|isbn=0-486-66895-9
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Moore
|first=J.T.
|title=Chemistry For Dummies
|url=http://books.google.com/books?id=TRuP-BbS9xoC
|edition=2
|year=2011
|publisher=John Wiley & Sons
|isbn=978-1-118-00730-3
|ref=harv
}}
* {{cite book
|url=http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=5869&page=161
|title=Technology for the United States Navy and Marine Corps, 2000-2035 Becoming a 21st-Century Force: Volume 9: Modeling and Simulation
|publisher=The National Academies Press
|last1=National Research Council
|author1link=
|last2=Committee on Technology for Future Naval Forces
|year=1997
|location=Washington, DC
|isbn=978-0-309-05928-2
|ref=harv
}}
* {{cite web
|last1=O'Connor
|first1=J.J.
|last2=Robertson
|first2=E.F.
|author2link=
|title=Special Relativity
|work=MacTutor History of Mathematics archive
|publisher=University of St Andrews
|date=February 1996a
|url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/HistTopics/Special_relativity.html
|accessdate=1 April 2014
|ref=harv
}}
* {{cite web
|last1=O'Connor
|first1=J.J.
|last2=Robertson
|first2=E.F.
|author2link=
|title=A History of Quantum Mechanics
|work=MacTutor History of Mathematics archive
|publisher=University of St Andrews
|date=May 1996b
|url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/The_Quantum_age_begins.html
|accessdate=1 April 2014
|ref=harv
|archive-date=2019-10-28
|archive-url=https://web.archive.org/web/20191028220722/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/The_Quantum_age_begins.html
|dead-url=yes
}}
* {{cite book
|last=Oerter
|first=R.
|title=The Theory of Almost Everything: The Standard Model, the Unsung Triumph of Modern Physics
|url=http://books.google.com/books?id=1KHuAAAAMAAJ
|year=2006
|publisher=Pi Press
|isbn=978-0-13-236678-6
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last1=Penrose
|first1=R.
|author1link=
|last2=Shimony
|first2=A.
|last3=Cartwright
|first3=N.
|last4=Hawking
|first4=S.
|author4link=
|title= The Large, the Small and the Human Mind 
|publisher= Cambridge University Press 
|year=1997
|isbn=0-521-78572-3
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Penrose
|first=R.
|authorlink=
|title= The Road to Reality 
|year=2004
|isbn=0-679-45443-8
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Rosenberg
|first=Alex
|title=Philosophy of Science
|publisher= Routledge 
|year=2006
|isbn=0-415-34317-8
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Schrödinger
|first=E.
|title=My View of the World
|publisher=Ox Bow Press
|year=1983
|isbn=0-918024-30-7
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Schrödinger
|first=E.
|title=The Interpretation of Quantum Mechanics
|publisher=Ox Bow Press
|year=1995
|isbn=1-881987-09-4
|ref=harv}}
* {{cite book
|last=Singer
|first=C.
|title=A Short History of Science to the 19th Century
|publisher=Streeter Press
|year=2008
|ref=harv}}
* {{cite journal
|last1=Stajic
|first1=Jelena
|last2=Coontz
|first2=R.
|last3=Osborne
|first3=I.
|title=Happy 100th, Superconductivity!
|url=https://archive.org/details/sim_science_2011-04-08_332_6026/page/189
|journal=Science
|date=8 April 2011
|volume=332
|issue=6026
|page=189
|doi=10.1126/science.332.6026.189
|bibcode=2011Sci...332..189S
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last1=Taylor
|first1=P.L.
|last2=Heinonen
|first2=O.
|title=A Quantum Approach to Condensed Matter Physics
|url=http://books.google.com/books?id=hyx6BjEX4U8C
|year=2002
|publisher=Cambridge University Press
|isbn=978-0-521-77827-5
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Thurston
|first=H.
|title=Early Astronomy
|url=https://archive.org/details/earlyastronomy0000thur
|year=1994
|publisher=Springer
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last=Toraldo Di Francia
|first=G.
|title=The Investigation of the Physical World
|year=1976
|isbn=0-521-29925-X
|ref=harv}}
* {{cite web
|last=Walsh
|first=K.M.
|title=Plotting the Future for Computing in High-Energy and Nuclear Physics
|url=http://www.bnl.gov/newsroom/news.php?a=23098
|publisher=Brookhaven National Laboratory
|accessdate=18 October 2012
|date=1 June 2012
|ref=harv
}}
* {{cite book
|last1=Young
|first1=H.D.
|last2=Freedman
|first2=R.A.
|year=2014
|edition=13th
|title=Sears and Zemansky's University Physics with Modern Physics Technology Update
|url=https://archive.org/details/isbn_9781269423311
|publisher=Pearson Education
|isbn=978-1-29202-063-1
|ref=harv
}}
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Drugi projekti
| commons     = Physics
| wikispecies = 
| wiktionary  = fizika
}}
<!--Please do not post more links here, they will be taken down as link spam!!-->
* [http://www.scholarpedia.org/article/Encyclopedia_of_physics Encyclopedia of Physics] at Scholarpedia
* de Haas, Paul, {{Wayback|url=http://home.tiscali.nl/physis/HistoricPaper/|title=Historic Papers in Physics (20th Century)|date=20090826083339}}
* [http://www.physicscentral.com/ PhysicsCentral] – Web portal run by the [http://www.aps.org/ American Physical Society]
* [http://www.physics.org/ Physics.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040902123039/http://physics.org/ |date=2004-09-02 }} – Web portal run by the [http://www.iop.org/ Institute of Physics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190521010833/http://www.iop.org/ |date=2019-05-21 }}
* [http://musr.physics.ubc.ca/~jess/hr/skept/ ''The Skeptic's Guide to Physics''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160207124645/http://musr.physics.ubc.ca/~jess/hr/skept/ |date=2016-02-07 }}
* [http://math.ucr.edu/home/baez/physics/ Usenet Physics FAQ] – A FAQ compiled by sci.physics and other physics newsgroups
* [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/ Website of the Nobel Prize in physics]
* [http://scienceworld.wolfram.com/physics/ World of Physics]  An online encyclopedic dictionary of physics
* [http://www.nature.com/naturephysics ''Nature'': Physics]
* [http://physics.aps.org/ Physics] announced 17 July 2008 by the American Physical Society
* {{dmoz|/Science/Physics/Publications/|Physics/Publications}}
* [http://physicsworld.com/ Physicsworld.com] – News website from [http://publishing.iop.org/ Institute of Physics Publishing] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120712050838/http://publishing.iop.org/ |date=2012-07-12 }}
* [http://physlib.com/ Physics Central] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130624055123/http://physlib.com/ |date=2013-06-24 }} – includes articles on astronomy, particle physics, and mathematics.
* [http://www.vega.org.uk/ The Vega Science Trust] – science videos, including physics
* [https://archive.org/details/JustinMorganPhysicsLightningTour/ Video: Physics "Lightning" Tour with Justin Morgan]
* [http://www.learner.org/resources/series42.html 52-part video course: The Mechanical Universe...and Beyond] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130322020457/http://www.learner.org/resources/series42.html |date=2013-03-22 }} Note: also available at [https://video.google.com/videoplay?docid=-6774539130229106025 01 – Introduction] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121027101214/http://video.google.com/videoplay?docid=-6774539130229106025 |date=2012-10-27 }} at Google Videos
* [http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/Hbase/hframe.html HyperPhysics website] – HyperPhysics, a physics and astronomy mind-map from Georgia State University
* [http://www.aip.org/index.html AIP.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041012041319/http://www.aip.org/index.html |date=2004-10-12 }} – Website of the American Institute of Physics
* [http://www.aps.org/ APS.org] – Website of the American Physical Society
* [http://www.iop.org/ IOP.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190521010833/http://www.iop.org/ |date=2019-05-21 }} – Website of the Institute of Physics
* [http://planetphysics.org/ PlanetPhysics.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090225121156/http://planetphysics.org/ |date=2009-02-25 }}
* [http://www.royalsoc.ac.uk/ Royal Society] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050604075524/http://www.royalsoc.ac.uk/ |date=2005-06-04 }} – Although not exclusively a physics institution, it has a strong history of physics
* [http://www.spsnational.org/ SPS National] – Website of the Society of Physics Students

{{Prirodne nauke}}

[[Kategorija:Fizika|*]]
[[Kategorija:Prirodne nauke]]