Izvorni kod stranice Islamski kalendar

{{Islam}}
{{Kalendari}}
'''Islamski kalendar''' ili '''Muslimanski kalendar''' ([[arapski jezik|arapski]]: التقويم الهجري; ''at-taqwīm al-hijrī''; [[perzijski jezik|persijski]]: تقویم هجري قمری ''taqwīm-e hejri-ye qamari''; poznat i kao '''Hidžri(jski) kalendar''') je [[kalendar]] koji se koristi za datiranje događaja u mnogim muslimanskim zemljama i univerzalno za određivanje islamskih svetih dana. U daljem tekstu konkretno se opisuje praktikovanje Islamskog kalendara kod Bošnjaka.

To je [[lunarni kalendar]] sa 12 lunarnih meseci u svakoj godini, koja traje oko 354 dana. Pošto je ovakva godina oko 11 dana kraća od solarne godine, islamski značajni dani su, mada fiksni po svom kalendaru, svake solarne godine oko 11 dana ranije, npr. u odnosu na [[gregorijanski kalendar]]. Islamske godine se takođe nazivaju ''godine Hidžre'', pošto je [[epoha (referentni datum)|prva godina]] bila ona tokom koje se dogodila [[Hidžra]] — seoba [[islamski poslanika|poslanika]] [[Muhamed]]a iz [[Meka|Meke]] u [[Medina|Medinu]]. Zato je svaka numerisana godina označena sa ''H'' ili ''AH'', ovo drugo je od [[latinski jezik|latinskog]] ''Anno Hegirae'' ("u godini Hidžre").<ref name="WH">{{cite encyclopedia | author = Watt, W. Montgomery | editor = P.J. Bearman, Th. Bianquis, [[Clifford Edmund Bosworth|C.E. Bosworth]], E. van Donzel and W.P. Heinrichs | encyclopedia =[[Encyclopaedia of Islam]] Online| title = Hidjra| publisher = Brill Academic Publishers | id = ISSN 1573-3912}}</ref> U islamu se godina islamskog kalendara naziva ''hidžretska godina'' (skr.: ''h. g.'').

Islamski kalendar je [[Lunarni kalendar|lunarni]] ([[mjesec|mjesečev]]) [[kalendar]]. On se za protok [[vrijeme|vremena]] ravna prema [[lunarni ciklus|mjesečevim mjenama]]. Jedna puna mjesečeva mjena (transformacija od mjeseca mlađaka na nebu do punog mjeseca i potom opet do mlađaka) označava protok jednog mjeseca po kalendaru.

Za početak [[islam]]skog kalendara uzima se [[Hidžra]], preseljenje [[Muhamed|Muhammeda]] iz [[Meka|Meke]] u [[Medina|Medinu]] usljed progona i pritisaka koje su nad njim vršili idolopoklonici iz njegovog rodnog grada.

2015. godine (kat.) je počela ''1437.'' godina (isl.). /2022. godine (kat.) {{#ifexpr:({{CURRENTYEAR}}{{CURRENTMONTH}}{{CURRENTDAY}}+00000001)>20220730|je počela|će početi}} ''1444.'' godina (isl.)./

== Mjeseci ==
Nazivi meseci u islamskom kalendaru na [[arapski jezik|arapskom]]:<ref>{{cite encyclopedia | author =B. van Dalen |coauthors = R.S. Humphreys; A.K.S Lambton, ''et al.'' | editor = P.J. Bearman, Th. Bianquis, [[Clifford Edmund Bosworth|C.E. Bosworth]], E. van Donzel and W.P. Heinrichs | encyclopedia =[[Encyclopaedia of Islam]] Online| title = Tarikh| publisher = Brill Academic Publishers | id = ISSN 1573-3912}}</ref>
# [[Muharrem|Muharram]] — محرّم (duži oblik: Mu{{unicode|ḥ}}arram ul {{unicode|Ḥ}}aram), "zabranjeni", jer je bilo nedozvoljeno (''haram'') boriti se tokom ovog meseca; ovo je drugi najsvetiji mesec.
# [[Safer|Safar]] — صفر ({{unicode|Ṣ}}afar ul Muzaffar), "prazni", navodno zato što su paganski Arapi pljačkali tokom ovog meseca i ostavljali kuće prazne.
# [[Rebi-ul-evvel|Rabi' al-awwal]] (Rabī' I) — ربيع الأول, "prvo proleće".
# [[Rebi-ul-ahir|Rabi' al-thani]] (ili Rabī' al Thānī, ili Rabī' al-Akhir) (Rabī' II) — ربيع الآخر أو ربيع,الثاني "drugo (poslednje) proleće".
# [[Džumade-l-ula|Jumada al-awwal]] (Jumādā I) — جمادى الأول, "prvi mesec isušene zemlje"; često se smatra islamskim "letom".
# [[Džumade-l-uhra|Jumada al-thani]] (ili Jumādā al-akhir) (Jumādā II) — جمادى الآخر أو جمادى الثاني, "drugi (poslednji) mesec isušene zemlje".
# [[Redžeb|Rajab]] — رجب (Rajab al Murajab), "poštovanje" ili "počast"; radžab je još jedan sveti mesec u kome je ratovanje bilo tradicionalno zabranjeno.
# [[Ša'ban|Sha'aban]] — شعبان (Sha'abān ul Moazam), "rasuti", označava doba godine kada su arapska plemena rasuta kako bi našla vodu.
# [[Ramazan|Ramadan]] — رمضان (ili Ramzān, duži oblik: Rama{{unicode|ḍ}}ān ul Mubarak), "sprženi"; ovo je mesec [[post u Islamu|posta]], najpoštovaniji u kalendaru.
# [[Ševval|Shawwal]] — شوّال (Shawwal ul Mukarram), "uzdignuti", jer [[deva|kamile]] počinju da dižu svoje repove u ovo doba godine, nakon kamiljenja.
# [[Zu-l-ka'de|Dhu al-Qi'dah]] — ذو القعدة, "[mesec] primirja" - rat je i u ovom mesecu bio zabranjen.
# [[Zu-l-hidždže|Dhu al-Hijjah]] — ذو الحجة, "[mesec] hodočašća", tj. [[hadždž]]-a, godišnjeg muslimanskog hodočašća u Meku.

Uobičajeniji izgovor na našim prostorima:

:''Muharrem ul Haram'' (ili skraćeno ''Muharrem'') - '''محرّم'''
:''Safer'' - '''صفر'''
:''Rebi-ul-evvel'' (''Rebi' I'') - '''ربيع الأول'''
:''Rebi-ul-ahir'' (''Rebi' II'') - '''ربيع الآخر أو ربيع الثاني'''
:''Džumade-l-ula'' (''Džumade I'') - '''جمادى الأول'''
:''Džumade-l-uhra'' (''Džumade II'') - '''جمادى الآخر أو جمادى الثاني'''
:''Redžeb'' - '''رجب'''
:''Ša'ban'' - '''شعبان'''
:''Ramazan'' - '''رمضان'''
:''Ševval'' - '''شوّال'''
:''Zu-l-ka'de'' - '''ذو القعدة'''
:''Zu-l-hidždže'' - '''ذو الحجة'''

Najpoštovaniji mesec je Ramadan (Ramazan). U danima ovog meseca, od muslimana se očekuje uzdržavanje od hrane, pića i spolnih odnosa tokom časova obdanice.

== Dani ==
Islamska sedmica je slična jevrejskoj/židovskoj, kao i srednjovekovnoj hrišćanskoj, sve su na isti način nabrajale sedmične dane. "Prvi dan" islamske sedmice odgovara nedelji iz planetarnog tjedna (čiji su dani u antici nazvani po tada poznatim planetama, plus Sunce i Mesec). Islamski i jevrejski dani počinju zalaskom Sunca, a srednjovekovni i planetarni dani sledeće ponoći.{{sfn|Trawicky|2000|pp=232}} Muslimani se sastaju u [[džamija|džamiji]] radi bogosluženja, u podne "dana okupljanja", koji odgovara šestom danu jevrejske i srednjovekovne hrišćanske sedmice, odn. ''petku'' planetarne nedelje. U sledećem popisu "yaum يوم" znači "dan".

:Nedelja: ''yaum al-ahad'' ''' يوم الأحد''' (Prvi dan)
:Ponedeljak: ''yaum al-ithnayn'' ''' يوم الإثنين''' (Drugi dan)
:Utorak: ''yaum ath-thalatha' '' ''' يوم الثُّلَاثاء''' (Treći dan)
:Srijeda: ''yaum al-arba`a' '' ''' يوم الأَرْبعاء''' (Četvrti dan)
:Četvrtak: ''yaum al-khamis'' ''' يوم الخَمِيس''' (Peti dan)
:Petak: ''yaum al-jum`a'' ''' يوم الجُمْعَة''' ([[Džuma]])
:Subota: ''yaum as-sabt'' ''' يوم السَّبْت'''

== Brojanje godina ==
Prema islamskoj tradiciji, [[Abraha]], guverner [[Jemen]]a, tada provincije hrišćanske [[kraljevina Aksum|kraljevine Aksum]] ([[Etiopija]]), pokušao je da vojskom, u kojoj se nalazilo i nekoliko slonova, uništi [[Kaba|Kabu]]. Napad je bio neuspešan, ali je po tadašnjem običaju, ta godina nazvana [[Godina Slona]]. Te godine je rođen Muhamed (videti [[sura|suru]] 105, Al-Fil - "Slon"). Većina tu godinu poistovećuje sa zapadnom godinom 570. a manjina sa 571. Kasnije godine su numerisane od ''Godine Slona''.

Omar, drugi kalif, je 17. AH (638. n.e.) počeo da broji godine islamskog kalendara od godine Hidžre, koja je postdatirana AH 1. Prvi dan prvog meseca (1 Muharram) te proleptičke islamske godine, tj. nakon uklanjanja svih prestupnih meseci između Hidžre i Muhamedove zabrane istih devet godina kasnije, odgovara [[16. 7.|16. julu/srpnja]] [[622]] (sama seoba se dogodila u septembru/rujnu).<ref name="WH"/> Najstariji sačuvani primer upotrebe Hidžrijskog kalendara je na jednom [[papirus]]u iz [[Egipat|Egipta]] iz godine 22 AH (642/43.).

Približna formula za konverziju jedne ere u drugu:

<math>C \approx \frac{32H}{33} + 622</math>

<math>H \approx \frac{33(C - 622)}{32}</math>

C ''(Gregorijanski kalendar)'', H ''(Islamski kalendar)''

== Osmatranje Hilala, izračunavanje datuma i njihova nejednakost ==
Najmanje jednom se dogodilo u prvom islamskom stoleću<ref>[[Sunan al-Tirmidhi]]</ref> da su muslimani u Medini i Šamu (Damasku) postili nezavisno jedni od drugih nakon sopstvenih opažanja srpa mladog Meseca (''Hilâl'' na arapskom).

Svaki [[mjesec|mesec]] ima 29 ili 30 dana, ali obično ne u prepoznatljivom redosledu. Tradicionalno, prvi dan meseca (dan počinje zalaskom Sunca) je onaj na koji prvi put ugledamo srp mladog Meseca, malo nakon zalaska Sunca. Ako hilal nije opažen odmah nakon 29. dana meseca, bilo zbog oblačnosti ili zbog prevelike osvetljenosti zapadnog neba, onda tim zalaskom Sunca počinje 30. dan meseca. Hilal mora videti jedan ili više verodostojnih ljudi, koji zatim o tome svedoče pred verskim vođama. Islam će nekoliko vekova biti na čelu [[astronomija|astronomske]] nauke zahvaljujući potrebi da se odredi dan kada će biti najverovatnije opažanje hilala.

Ova tradicionalna praksa se i dalje sledi u nekim delovima sveta (npr. [[Indija]], [[Pakistan]] i [[Jordan]]). U većini muslimanskih zemalja slede se astronomska pravila koja omogućavaju da se kalendar odredi unapred, što u tradicionalnom metodu nije slučaj. [[Malezija]], [[Indonezija]] i još neke počinju mesec zalaskom Sunca prvog dana kada Mesec zalazi posle Sunca. U [[Egipat|Egiptu]] je to specifikovano na pet minuta između ta dva događaja.

Mesec zalazi sve kasnije kako idemo na zapad, što znači da je za zapadnije muslimanske zemlje verovatnije da će slaviti neke praznike dan ranije nego istočne.

== Značajni dani ==
{{main|Islamski praznici}}
Dole su navedeni važni datumi u islamskoj (hidžrijskoj ili hidžretskoj) godini za '''AH 1438''', po ''Umm al-Qura'' kalendaru<!-- korigovanom prema kalendaru Rijaseta IZ BiH<ref name="IZBH"> Takvim za 201x, rijaset.ba (vidi Spoljne veze)</ref> -->. Po raznim zemljama konkretan datum se može razlikovati za dan-dva. Za početak dana se smatra prethodni zalazak Sunca, to znači da navedeni dani zapravo počinju prethodnog gregorijanskog datuma, uveče.
* Svaki '''[[petak]]''' - dan kada je stvoren [[Adam]]. Tada se održava posebna molitva ([[Džuma]]) i [[imam]]ova propoved. Posebno je značajan poslednji petak u Ramadanu

{| class="wikitable"
|-
! Islamski !! Dan !! Gregorijanski
|-
| 1. [[Muharrem]] || [[Islamska nova godina]] <br /> 1438 AH || [[2. 10.]] [[2016]].
|-
| 10. Muharrem || Jevmi [[Ašura]] <ref group=Pr name=Pr01/> || [[11. 10.]] 2016.
|-
| <small>1. [[Safer]]</small> ||  || [[1. 11.]] 2016.
|-
| <small>1. [[Rebi-ul-evvel]]</small> || || [[30. 11.]] 2016.
|-
| 12. Rebi-ul-evvel || [[Mevlud]] <ref group=Pr name=Pr02/> || [[11. 12.]] 2016.
|-
| <small>1. [[Rebi-ul-ahir]]</small> ||  || [[30. 12.]] 2016.
|-
| <small>1. [[Džumade-l-ula]]</small> ||  || [[29. 1.]] [[2017]].
|-
| <small>1. [[Džumade-l-uhra]]</small> ||  || [[28. 2.]] 2017. 
|-
| <small>1. [[Redžeb]]</small> || Lejletul regaib <ref group=Pr name=Pr03/> || [[29. 3.]] 2017. 
|-
| 3. Redžeb || Lejletul regaib <ref group=Pr name=Pr03/> || [[31. 3.]] 2017.
|- 
| 27. Redžeb || [[Isra i Mi'radž]] || [[24. 4.]] 2017. 
|-
| <small>1. [[Ša'ban]]</small> ||  || [[27. 4.]] 2017.
|-
| 14. Ša'ban || [[Lejletul berat]] || [[10. 5.]] 2017.
|-
| '''1. [[Ramazan]]''' || Početak posta || [[27. 5.]] 2017.
|-
|  17. Ramazan || Dan [[Bitka na Bedru|pobjede na Bedru]] || [[12. 6.]] 2017.
|-
|  27. Ramazan || [[Lejletul kadr]] <ref group=Pr name=Pr04/> || [[22. 6.]] 2017.
|-
| 1. [[Ševval]] || '''[[Ramazanski bajram]]''' || [[25. 6.]] 2017. 
|-
| <small>1. [[Zu-l-ka'de]]</small> ||  || [[24. 7.]] 2017.
|-
| <small>1. [[Zu-l-hidždže]]</small> ||  || [[23. 8.]] 2017.
|-
| 9. Zu-l-hidždže || [[Dan Arafata]] || [[31. 8.]] 2017.
|-
| 10. Zu-l-hidždže || '''[[Kurban-bajram]]''' || [[1. 9.]] 2017.
|-
| 1 Muharrem || [[Islamska nova godina]] <br /> 1439 AH || [[21. 9.]] 2017.
|}

;Primjedbe
{{reflist|group=Pr|refs=
<ref name=Pr01>Godišnjica mučeništva imama [[Husayn ibn Ali|Huseina]] (sina imama Alija i Muhamedovog unuka) i njegovih sledbenika, naročito važna za [[šijitizam|šiite]] (obeležava se, izuzetno, i u hadži Sinanovoj tekiji u Sarajevu).</ref>
<ref name=Pr02>''Milad un Nabi'' ili Mevlud za [[sunizam|sunitske]] muslimane (rođenje Muhameda a. s.); za šiitske muslimane je pet dana kasnije.</ref>
<ref name=Pr03>"Noć želja" prvog petka u Redžebu (počevši od večeri u četvrtak), majka Amina zanijela B. p. Muhammeda, smatra se početkom tri sveta mjeseca.</ref>
<ref name=Pr04>"Noć Sudbine", Noć objave [[Kuran|Kur'ana]] (Nuzul Al-Qur'an), jedna od neparnih noći u posljednjoj trećini ramazana, obično 27.</ref>
}}

<!--
:'''AH 1433''' (2011 - 2012):
* 13 Redžeb — Rođendan imama [[Ali ibn Abi Talib|Alija]], Muhamedovog rođaka i zeta — [[3. 6.]] 2012.
* 26 Redžeb — Lejletu-l-Mi'radž – Dan Vakifa — [[16. 6.]] 2012.
* 14 Sha'aban - Lejletu-l-berat — [[4. 7.]] 2012. - "Noć slobode od vatre", noć božanskog blagoslova za muslimane
* 29 Sha'aban - Uoči ramazana, I. teravija - [[19. 7.]] 
* 16 Ramazan — Noć Bedra ([[Bitka na Bedru]]) - prva Muhamedova i muslimanska vojna pobeda (u martu/ožujku [[624]].) i Dan Dijaspore — [[4. 8.]] 2012.
* 20 Ramazan - Ulazak u i'tikaf
* 21 Ramadan (Smrt imama [[Ali ibn Abi Talib|Alija]]) — [[9. 8.]] 2012.
* 8-10 Dhu al-Hijjah — [[Hadžiluk]] u [[Meka|Meki]] 
* 9. Dhu al-Hijjah — Jevmi Arefe - Dan stajanja na Arafatu - [[24. 10.]] 2012.
-->
=== Značajni datumi u tradiciji Bošnjaka ===
Značajniji datumi za [[Bošnjaci|Bošnjake]] u 2015<ref name="Znacd">Značajni datumi - kalendar za 2014 (vidi spoljne veze)</ref><ref name="kimv">Kalendar i mjesečne vaktije za 2014. (vidi spoljne veze)</ref> ("Dani bolnog prisjećanja" označeni sa *):
* [[11. 4.]] - Dan bošnjačke dijaspore.
* [[7. 5.]] - Dan džamija (odlukom Rijaseta IZ u BiH, godišnjica rušenja [[Ferhadija|Ferhadije]] u Banjoj Luci [[1993]])
* [[9. 5.]] - Mevlud na [[Buna (Mostar)|Buni]]
* [[12. 5.]] - Dovište Dobre vode kod [[Foča|Foče]]
* [[15. 5.]] - Dan [[vakif]]a
* [[31. 5.]] - Dovište [[Ključ]]
* [[2. 6.]] - Dan brige IZ-e za slijepe i slabovidne osobe
* [[14. 6.]] - [[Ajvatovica]] u [[Prusac|Pruscu]] kod [[Donji Vakuf|Donjeg Vakufa]]
* [[4. 7.]] - Dan povratničkih džemata
* [[11. 7.]] - Dan [[Masakr u Srebrenici|Srebrenice]]*
* [[18. 7.]] (drugi dan ramazanskog bajrama) - Dan [[šehid]]a (odlukom RIZuBiH)*
* [[20. 7.]] - Godišnjica masovnog pogubljenja Bošnjaka [[Prijedor]]a i [[Kozarac (Prijedor)|Kozarca]]*
* [[24. 7.]] - Fatihska džuma na musalli u Kamengradu ([[Sanski Most]])
* [[25. 7.|25]] - [[26. 7.]] - Dovište u Karićima kod [[Vareš]]a
* [[2. 8.]] - Dovište na Lastavici kod [[Zenica|Zenice]]
* [[5. 8.]] - Tevhid (sjećanje na heroje) - Ćorkovača, [[Bužim]]*
* [[7. 8.]] - Mevlud i tevhid šehidima BiH, Džamija [[Igman]]*
* [[20. 8.]] - Šehidska dova u Solunu kod [[Olovo (BiH)|Olova]]*
* [[28. 8.]] (posl. petak u augustu) - Mevlud u [[Kraljeva Sutjeska|Kraljevoj Sutjesci]] kod Kaknja
* [[30. 8.]] - Dovište u [[Kladanj|Kladnju]] (Brateljevići)
* [[28. 9.]] - Dan Udruženja ilmije (imami, hatibi, muallimi...)
* [[17. 12.]] - Šebi Arus ("Nevjestina noć") - godišnjica smrti [[Dželaludin Rumi|Rumija]], obilježava se u tekijama

== Historija ==
=== Predislamski kalendar ===
Postoje različita mišljenja o prirodi predislamskog kalendara. Neki proučavaoci (neki muslimanski<ref>{{en}}Mahmud Effendi (1858), as discussed by Burnaby, pages 460–470.</ref><ref>{{en}}According to "Tradition", repeatedly cited by F.C. De Blois.</ref> i zapadni<ref>{{en}}F.C. De Blois, "TA'RIKH": I.1.iv. "Pre-Islamic and agricultural calendars of the Arabian peninsula", ''The Encyclopaedia of Islam'' '''X''':260.</ref>) smatraju da je kalendar i u [[predislamska Arabija|predislamskoj Arabiji]] bio čisto lunarni kalendar, kao i današnji islamski, s tom razlikom što je svetost četiri sveta meseca bila odlagana za jedan mesec, s vremena na vreme.

Drugi proučavaoci (opet muslimanski<ref>{{en}}[[abu-Rajhan Biruni|al-Biruni]], [http://books.google.com/books?id=kUpmAAAAMAAJ&printsec=frontcover#PPA73,M1 "Intercalation of the Ancient Arabs", ''The Chronology of Ancient Nations''], tr. [[Eduard Sachau|C. Edward Sachau]], (London: William H. Allen, 1000/1879) 13–14, 73–74.</ref><ref>{{en}}[[Abu Mašar|Abu Ma'shar al-Balkhi]] (787–886), ''[http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k93171b.image.f166.langFR Kitab al-Uluf]'', ''Journal Asiatique'', series 5, '''xi''' (1858) 168+. {{fr icon}} {{ar icon}}</ref> i zapadni<ref>{{en}}A. Moberg, "NASI'", ''The Encyclopaedia of Islam'' VII:977.</ref><ref>A. Moberg, "[http://books.google.com/books?id=9JQ3AAAAIAAJ&printsec=frontcover#PPA856,M1 NASI']", ''E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam''</ref>) slažu se da je kalendar u početku bio lunarni, ali da je oko 200 godina pre Hidžre pretvoren u [[lunisolarni kalendar]], u koji je povremeno ubacivan [[Interkalacija|interkalarni]] mesec, kako bi se hodočašće održalo u godišnjem dobu kada je trgovačka roba bila najobilnija za [[Beduini|beduinske]] kupce.

"Enciklopedija Islama" smatra da je "ovaj arapski sistem mogao biti zamišljen samo da pomera Hadždž i s njim povezane sajmove u okolini Meke u pogodno doba godine. Namera nije bila da se ustanovi fiksni kalendar za opštu upotrebu"<ref>The Encyclopedia of Islam, 2nd edition, Index, pp. 441</ref>. Da li je interkalarni mesec (''nasi'' - "odlaganje") umetan u proleće, kao što je slučaj kod [[hebrejski kalendar|hebrejskog kalendara]], ili u jesen, stvar je debate. Jedna pretpostavka je da je interkalarni mesec dodavan između 12-tog meseca (meseca predislamskog Hadžiluka i prvog meseca (''[[Muharrem|Muharram]]'') ove predislamske godine. Ili su na svake tri godine mogli biti redom udvajani svi meseci kalendara.

Dva ''Rabi' '' ("prolećna") meseca ukazuju na ispašu a ''današnja'' kišna sezona u [[Meka|Meki]] (samo malo manje sušna od ostatka godine), koja bi podstakla rast trave za ispašu, je tokom jeseni (78,1 od 110,1&nbsp;mm prosečnih godišnjih padavina u Meki padne od oktobra do januara). Ovo bi impliciralo da je predislamska godina počinjala blizu jesenje [[ekvinocij|ravnodnevice]]. Međutim, kišna sezona je mogla biti drugačija u vreme kada su imena nastala (pre Muhamedovog vremena) ili je kalendar mogao biti uvezen iz drugog regiona koji je imao takvu kišnu sezonu. Na arapskom jeziku naziv meseca ''Ramadan'' znači "onaj koji prži", što znači da je padao u vreme letnjih vrućina,<ref>''Microsoft Encarta Encyclopedia Deluxe 2004'', članak ''Ramadan''</ref> što takođe sugeriše početak predislamske godine u jesen (nalik hebrejskoj ''građanskoj'' [[hebrejski kalendar|godini]], čiji deveti mesec, Sivan, pada u periodu maj-jun).

[[Arapi]] su imali mesece u kojima je ratovanje bilo zabranjeno. Umetanjem prestupnog meseca se moglo manipulisati vremenom nastupanja ovih meseci. Zabranom prestupnog meseca, [[Kuran]] sprečava takve manipulacije. Ali, time je kalendar odvojen od godišnjih doba.

=== Hidžra ===
Nakon Muhamedovog dolaska ([[Hidžra|Hidžre]]) u grad Medinu, njegovi pratioci su tu godinu nazvali svojom prvom godinom. U to vreme je bio običaj da se kalendar počinje nekim događajem. Npr. kada je vojska vladara [[Abraha|Abrahe]] umarširala u Meku sa slonovima, da bi uništila [[Kaba|Kabu]], a zatim tu vojsku navodno uništio [[Allah|Alah]], Arapi su tu godinu nazvali [[Godina slona|Godinom slona]], u skladu s tim događajem.

Muhamedov dolazak u Medinu je bila prva pobeda za [[Muslimani|muslimane]]. Oni su po prvi put dobili pravo da vode zemlju na osnovu islamskih učenja, predvođeni samim Muhamedom. Muslimanima je bilo prirodno da godinu Muhamedovog dolaska u Medinu nazovu prvom godinom. Ni Muhamed ovo nije zabranio, pa su od tada računali svoje godine po Hidžri. Sledeći raniji običaj, godine nisu bile brojane, već imenovane po događajima iz Muhamedovog života, prema [[Abu-Rajhan Biruni|Al-Biruniju]]:

{| class="wikitable"
|-
! AH !! Godina... !! [[nova era|n. e.]] !! Važni događaji
|-
| 1 || Dozvole || [[622]]-3. || [[Hidžra]]
|-
| 2 || Borbenog poretka || [[623]]-4. || [[Bitka na Bedru]]
|-
| 3 || Iskušenja || [[624]]-5. || [[Bitka kod Uhuda]]
|-
| 4 || Čestitanja na braku || [[625]]-6. || [[Zejneb bint Huzejme]]?
|-
| 5 || Zemljotresa || [[626]]-7. || [[Bitka na Hendeku]] 
|-
| 6 || Ispitivanja || [[627]]-8. || [[Ugovor iz Hudejbije]]
|-
| 7 || Odnošenja pobede || [[628]]-9. || [[Prvo hodočašće]] 
|-
| 8 || Jednakosti || [[629]]-30. || [[Osvajanje Meke]]
|-
| 9 || Izuzeća || [[630]]-1. || [[Džizija]], [[Bitka kod Tabuka]]
|-
| 10 || Oproštaja || [[631]]-2. || [[Oproštajno hodočašće]]
|}

[[Abu-Musa al-Ašari|Abu-Musa al-Asha'ari]], jedan od zvaničnika drugog [[kalif]]a, [[Omar|Umara]] (ili Omara) u [[Basra|Basri]], izvestio je '''21. AH''' da je od Omara stiglo pismo bez naznačenog datuma. Ovo je Omara navelo da uvede kalendarski sistem za muslimane. Sazvao je čuvene Muhamedove pratioce, poput [[Alija]], na sastanak, kako bi dobio njihova mišljenja o pogodnom kalendaru. Neki su predložili Mesijin kalendar, kojeg su već mnogi sledili. Neki drugi su sugerisali da kalendar otpočne Muhamedovim rođendanom. Ovo je odbačeno, jer su početne tačke ta dva kalendarska sistema bile nejasne.

Došlo se do toga da islamski kalendar treba početi na nedvojben datum i to onaj kojeg mnogo ljudi poznaje. Pominjani su datum Muhamedove smrti i dolazak Muhameda u Medinu. Omar se odlučio za ovo drugo rešenje, ne samo zato što je to bio izuzetno značajan događaj za koji su znali skoro svi muslimani, već i zato što su Muhamedovi pratioci već iz navike počinjali kalendar od tog datuma.

Drugo pitanje je bilo koji će mesec biti prvi u godini. Neki su predložili [[Ramazan|Ramadan]] a drugi [[Redžeb|Rajab]], jer su Arapi slavili taj mesec pre Islama. [[Osman ibn Affan|Uthman Ibn Affan]] je sugerisao da se kalendar počne mesecom [[Muharrem|Muharram]]-om, jer je već bio običaj da se godina počinje tim mesecom, nakon povratka hodočasnika sa hadžiluka. S ovim su se svi složili.

Time su ozvaničene već ustaljene prakse. Prvi dan islamskog kalendara je 1. Muharem (16. jul/srpnja 622 n.e.) u godini Muhamedovog dolaska u Medinu, poznatom kao Hidžra, po čemu se i kalendar naziva Hidžretski kalendar.

=== Ukidanje interkalacije ===
U devetoj godini posle Hidžre, kako je dokumentovano u Kuranu, sura 9:36-37, [[Allah]] je otkrio zabranu prestupnog meseca (prevod Tomislava Dretara [http://hr.wikisource.org/wiki/Sura_9.]):

<blockquote>
Da, broj mjeseci, za Boga, jest dvanaest mjeseci upisanih u Knjigu Božju, na dan kad on stvori nebesa i zemlju. Četiri od njih su sveti. Takva je nepromjenjiva vjeroispovijed. Ne činite nažao sami sebi tijekom tog vremena.
Potucite potpuno mnogobožce, kao što oni vas tuku potpuno, I znajte da je Bog s onima koji se njega boje.
</blockquote>

<blockquote>
Umetnuti mjesec samo je suvišak nevjernosti; nevjernici se zabluđuju ovako: oni ga proglašavaju ne-svetim, jedne godine, potom, slijedeće godine, oni ga proglašavaju svetim, da bi se uskladili s brojem mjeseci koje je Bog proglasio svetim. Oni tako proglašavaju ne-svetim Ono što je Bog proglasio svetim. Njihova loša djela im se čine lijepim, ali Bog ne usmjerava nevjerne ljude.
</blockquote>

Muhamed je ponovio zabranu tokom Oproštajne propovedi na [[Planina Arafat|planini Arafat]], tokom Oproštajnog hodočašća u Meku, 9. ''Dhu al-Hijja''-e 10 AH. U njoj takođe pominje da se "vreme okrenulo onako kako je bilo na dan kada je Bog stvarao Nebo i Zemlju". Pošto je sledeća godina počela prvim mladim mesecom posle prolećne ravnodnevice, možda je i predislamski kalendar počinjao oko te tačke (i [[babilonski kalendar|babilonska]] nova godina i početak [[hebrejski kalendar|hebrejske]] ''verske'' godine su takođe oko prolećne ravnodnevice; ali pogledaj gornje argumente za jesenji početak).

Muhamed u Propovedi pominje i zabranjene mesece; tri su uzastopna: [[Zu-l-ka'de|Dhu al-Qi'dah]], [[Zu-l-hidždže|Dhu al-Hijjah]] i [[Muharrem|Muharram]], čime je isključen interkalarni mesec pre Muharema. Preostali, usamljeni, zabranjeni mesec je [[Redžeb|Rajab]]. Ovi meseci su se smatrali zabranjenim i u novom islamskom kalendaru, kao i u starom paganskom kalendaru Meke, mada se islamski učenjaci spore da li su zadržali "zabranjen" status i posle osvajanja Meke.

Pošto je broj i položaj prestupnih meseci između 1. i 10. AH (622-632 n.e.) neizvestan, datume po zapadnom kalendaru za događaje u tom periodu treba gledati s oprezom, jer mogu biti pogrešni za jedan, dva ili čak tri lunarna meseca.

== Današnje varijacije ==
=== Kalendar Umm al-Qura ===
Zvanični [[Umm al-Qura]] kalendar [[Saudijska Arabija|Saudi Arabije]] je donedavno koristio značajno drugačiji astronomski metod [http://www.jas.org.jo/sau.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080219231549/http://www.jas.org.jo/sau.html |date=2008-02-19 }}. Pre 1420. AH (tj. pre 18. aprila 1999.), ako je starost Meseca o zalasku Sunca u [[Rijad]]u bila najmanje 12 sati, onda je dan koji se ''završavao'' tim zalaskom bio prvi dan meseca. Zbog ovoga su Saudijci često slavili svete dane jedan pa i dva dana pre ostalih muslimanskih država, uključujući i dan Hadžiluka, koji se mogao datirati samo po saudijskom načinu, jer je Meka u Saudi Arabiji. Tokom jedne godine 1970-tih, različite muslimanske zemlje su okončale ramazan na četiri uzastopna dana. Počevši od 1420. AH (1999-2000.) proslave su postale jednolikije. Tokom 1420-22. AH, ako je Mesec zašao posle Sunca u Meki, onda je dan koji je ''počinjao'' tim zalaskom Sunca bio prvi dan saudijskog meseca, što je u suštini isti princip koji se koristi u Maleziji, Indoneziji i drugde (s izuzetkom mesta osmatranja). Od početka 1423. AH ([[16. 3.]] [[2002]].), pravilo je pojašnjeno zahtevom da se pre zalaska Sunca dogodi još i geocentrična [[konjunkcija (astronomija)|konjunkcija]] Sunca i Meseca. Ovim se osigurava da je Mesec prošao pored Sunca u trenutku zalaska, mada nebo još može biti prejako osvetljeno da bi se zaista video srp Meseca. Strogo uzevši, kalendar ''Umm al-Qura'' je zamišljen samo za građanske svrhe. Njegovi tvorci su svesni činjenice da se prvo vizuelno opažanje Mesečevog srpa (hilala) može dogoditi i dva dana nakon onog izračunatog po ovom kalendaru. Od 1419. AH, saudijska vlada je uspostavila nekoliko zvaničnih komiteta za opažanje hilala. Ipak, verske vlasti iste zemlje takođe dozvoljavaju svedočanstvo manje iskusnih posmatrača, tako da često objavljuju viđenje Mesečevog srpa na dan kada niko od zvaničnih komiteta ne može videti srp.

Ovo naročito važi za najvažnie datume islamskog kalendara - početak i kraj Ramadana (meseca posta) i početak ''Dhu al-Hijja''-e (meseca godišnjeg hodočašća u Meku). Ako muslimanski muški stanovnik (dvojica u slučaju kraja Ramadana) vidi mladinu 29. dana prethodnog meseca i ako verske vlasti prihvate ovo opažanje, onda se presuđuje da je stigao novi mesec, iako zvanični ''Umm al-Qura'' kalendar ukazuje da je to 30. dan starog meseca. Ovo može promeniti konkretni početak i/ili kraj posta ili vreme hodočašća. Ovo se događa povremeno, npr. 1428 AH (2007-08), kada su meseci ''Shawwal'' i ''Dhu al-Hijja'' počeli dan ranije nego što je to predvideo ''Umm al-Qura'' kalendar.

Nedavno<ref>[http://www.isna.com/index.php?id=35&backPID=1&tt_news=893 Ramadan and Eid announcement by the Fiqh Council of North America (revised)]{{Dead link|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> su i neka severnoamerička i evropska muslimanska tela objavila da će u budućnosti slediti kalendar ''Umm al-Qura'' za regulisanje islamskih dana.

=== Tabularni islamski kalendar ===
Postoji varijacija islamskog kalendara, poznata kao [[tabularni islamski kalendar]] u kojem su meseci određeni aritmetičkim pravilima umesto osmatranjem ili astronomskim proračunima. On ima 30-godišnji ciklus sa 11 prestupnih godina od 355 dana i 19 godina od 354 dana. Dugoročno je tačan do jednog dana u oko 2500 godina. Kratkoročno, odstupa oko dan ili dva.

=== Kuvajtski algoritam ===
[[Microsoft]] koristi tzv. [[Kuvajtski algoritam]] za pretvaranje gregorijanskih datuma/nadnevaka u islamske. Majkrosoft tvrdi da se radi o statističkoj analizi istorijskih podataka iz [[Kuvajt]]a<ref>[http://www.microsoft.com/globaldev/DrIntl/columns/002/default.mspx#EAD Hijri Dates in SQL Server 2000]</ref>, ali zapravo se radi o varijanti tabularnog kalendara.<ref>[http://www.phys.uu.nl/~vgent/islam/islam_tabcal.htm#kuwait The "Kuwaiti Algorithm"] (Robert van Gent)</ref>

== Korelacije ==
Vrlo približna konverzija između hidžretske i naše ere je data gore. Unutar gregorijanske godine 2008. se u potpunosti nalazi hidžretska 1429. Da islamska godina bude potpuno obuhvaćena gregorijanskom, dešava se svakih 33 ili 34 islamske godine (32 ili 33 gregorijanske godine). U tabeli su dati primeri takvih godina. Obratite pažnju da opada brojčana razlika između gregorijanske i hidžretske godine, tako da će 20874. gregorijanska godina u potpunosti obuhvatiti istobrojnu islamsku godinu.

{| border="1" style="text-align: center" cellpadding="2" class="wikitable"
|colspan="3"|'''Islamska godina unutar gregorijanske godine'''
|-
|''Islamska'' ||  ''Gregorijanska'' || ''Razlika''
|-
|1127 || 1715 || 588
|-
|1161 || 1748 || 587
|-
|1194 || 1780 || 586
|-
|1228 || 1813 || 585
|-
|1261 || 1845 || 584
|-
|1295 || 1878 || 583
|-
|1329 || 1911 || 582
|-
|1362 || 1943 || 581
|-
|1396 || 1976 || 580
|-
|1429 || 2008 || 579
|-
|1463 || 2041 || 578
|-
|1496 || 2073 || 577
|-
|1530 || 2106 || 576
|-
|1564 || 2139 || 575
|}

== Upotreba ==
Islamski kalendar je pre svega korišćen u verske svrhe a ponekad i u zvanične. Međutim, zbog čisto lunarne prirode kalendara, on ne može biti korišćen u poljoprivredne svrhe, pa su tokom istorije islamske zajednice za to koristile druge kalendare: [[egipatski kalendar]] je bio dosta raširen u islamskim zemljama, a u različitim zemljama [[iranski kalendar]], [[rumi kalendar|otomanski kalendar]] iz 1789. (modifikovani [[julijanski kalendar]]) ili [[bengalski kalendar]] u današnjem Bangladešu i okolini. Ovim lokalnim solarnim kalendarima je opao značaj nakon skoro univerzalnog usvajanja gregorijanskog kalendara za građanske svrhe. Sada je Saudi Arabija jedina muslimanska zemlja koja koristi islamski kalendar u svakodnevne službene svrhe.<ref>Glassé, Cyril (2001). ''The New Encyclopedia of Islam'', pp. 98-99. Rowman Altamira. {{ISBN|978-0-7591-0190-6}}.</ref>

== Povezano ==
* [[Iranski kalendar]]
* [[Rumi kalendar]]
* [[Bengalski kalendar]]
* [[Javanski kalendar]]

== Reference ==
{{reference}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Islamic calendars}}
* [http://www.rijaset.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=265&Itemid=244 Vaktija/Kalendar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110823060820/http://www.rijaset.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=265&Itemid=244 |date=2011-08-23 }}, Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini - Značajni datumi odn. Kalendar i mjesečne vaktije (PDF format)
* [http://www.astronomija.co.rs/kalendar/knjiga/kalendari/islamski.htm Islamski kalendar], static.astronomija.co.rs

(na engleskom:)
* [http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/ummalqura.htm The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia]
* [http://www.makkahcalendar.org Islamic Calendar for Makkah] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181231113207/http://makkahcalendar.org/ |date=2018-12-31 }}
* [http://www.mahdavia.com/Calendar.htm Mahdavia Calendar for North America] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080514070718/http://www.mahdavia.com/Calendar.htm |date=2008-05-14 }}
* [http://www.alsadiqin.org/history/The%20Islamic%20Jewish%20Calendar.pdf Correspondence between Hebrew and Islamic calendars, months and holidays (pdf)]
* [http://www.islamic-calendar.blogspot.com/ Khalid Chraibi : 1st muharram : Lunar or islamic calendar ?]
* [http://www.linkislam.net/calendar.htm Remotely hosted Gregorian-Hijri calendar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080505210437/http://www.linkislam.net/calendar.htm |date=2008-05-05 }}
* [http://abdurrahman.org/hajj/index.html#islamicmonths Islamic Months - Significance and Blessed Months] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080415044117/http://abdurrahman.org/hajj/index.html#islamicmonths |date=2008-04-15 }}
* [http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_lunvis.htm Predicting the First Visibility of the Lunar Crescent]
* [http://www.moonsighting.com Moon sighting]
* [http://www.alavibohra.org./calendar.htm Hijri Calendar]

;Konverteri
* [http://www.islamicfinder.org/dateConversion.php Gregorian-Hijri Dates Converter (and vice-versa)]
* [http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_tabcal.htm Islamic-Western Calendar Converter (Based on the Arithmetical or Tabular Calendar)]
* [http://prayer.al-islam.com/convert.asp?l=eng al-Islam.com date converter] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081219084908/http://prayer.al-islam.com/convert.asp?l=eng |date=2008-12-19 }}

{{Islamski mjeseci}}

[[Kategorija:Islamski kalendar| ]]
[[Kategorija:Posebni kalendari]]
[[Kategorija:Islam|Kalendar]]